بررسی تاثیر عوامل طبیعی در توزیع فضایی محوطه های ساسانی شهرستان دره شهر

امروزه رویکرد مطالعات باستان شناسی نو، به کارگیری علوم مختلف، به ویژه استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS) و علومی چون علم آمار و روش­ ها و مدل های مختلف این علوم است. گرایش باستان شناسی فضاها، با به کارگیری روش­ها و ابزارهای علومی دیگر، تا حد زیادی توانسته است به درکی درست از مباحثی چون الگوی استقراری تمدن­ ها باستانی و کنش ­های متقابل انسان و محیط، دست یابد. شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام از جمله مناطقی است که به غیر از برخی اشارات پراکنده در محتوای متون جغرافیایی، متاسفانه تاکنون هیچ گونه مطالعه هدفمندی در رابطه با حضور ساسانیان در آن صورت نگرفته است. بنابراین برای مرتفع نمودن این خلا تاریخی، پس از انجام بررسی های باستان شناسی با هدف کشف شواهد فرهنگی حضور ساسانیان در این شهرستان، ۱۱۷ اثر مربوط به این دوران در این منطقه شناسایی شد. به عقیده برخی از محققین، ویرانه های شهر سیمره در جنوب و جنوب غربی شهرکنونی شهرستان دره شهر، در دوران ساسانی مرکز کوره مهرجان قذق و جزء ناحیه غرب یا همان کوست خوربران بوده است. در این پژوهش برای نخستین بار الگوی استقراری و پراکندگی فضایی محوطه­ های ساسانی شهرستان دره­ شهر نسبت به شاخصه­ هایی محیطی ارتفاع، شیب، کاربری اراضی، فاصله از راه­ها و رودخانه­ ها، با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات میدانی و کتابخانه­ ای مورد تحلیل و بررسی قرار می­گیرند. برای دستیابی به اهدافی چون تعیین موقعیت محوطه ­های باستانی، تحلیل الگوی استقراری این محوطه­ ها و در نهایت بررسی تاثیر عوامل محیطی بر فرآیند شکل­گیری و پراکندگی محوطه­ های ساسانی شهرستان دره­ شهر، از ابزاری هایی چون سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS)، نرم افزار SPSS، مدل های آماری چون؛ میانگین نزدیک ترین همسایه، رگرسیون خطی، ضریب همبستگی و روش PCA، استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می­ دهد که مهم ترین عامل تاثیرگذار در پراکندگی فضایی محوطه­های ساسانی شهرستان دره­ شهر ابتدا فاصله از رودخانه ­ها و پس از آن عواملی چون ارتفاع و شیب منطقه است. علاوه بر این با استناد به مدل میانگین نزدیک ترین همسایه، الگوی استقراری محوطه­ های ساسانی این منطقه تقریبا یکسان و به صورت خوشه­ ای است.

Keywords:

دره شهر , ساسانیان , GIS , روش های آماری , توزیع فضایی