علی اصغر اسفندیاری - عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز
سمیره مقدس حسین زاده - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور- واحد ماهشهر
مجید دلاوری - عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

هدف از ایجاد و توسعه مناطق آزاد؛ افزایش و توسعه صادرات، ایجاد اشتغال، جذبسرمایه گذاری داخلی وخارجی و انتقال تکنولوژی، افزایش درآمدهای عمومی، افزایش توریسم، ارتقای جایگاه اقتصادی کشور و بهره مندی از اقتصاد رقابتی است. در این پژوهشعملکرد اقتصادی مناطق آزاد سه گانه کیش، قشم و چابهار در فاصله زمانی ۸۳-۱۳۷۲  مورد ارزیابی قرار گرفت.  بررسیها نشان داد بخش عمده ای از هزینه ایجاد زیرساختها وتاسیسات زیربنایی به منطقه آزادکیش اختصاص یافته و این منطقه درجذب درآمد ارزی ناشی از توریسم خارجی و جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی نسبت به سایر مناطق پیشرو بوده است. منطقه آزاد قشم در جذب ۹۹% درآمد ارزی ناشی از صادرات کالا در مناطق آزاد ایران فعالیت عمده ای داشته است. عملکرد مناطق آزاد چابهار در زمینه عوامل مذکور به دلیل عدم وجود زیرساختها و محرومیت شدید منطقه بسیار ضعیف بوده و این منطقه نتوانسته است به هدف اصلی خود که ترانزیت کالا است، دست یابد. درمجموع مناطق آزاد سه گانه، برغم داشتن زمینه ها و توان بالقوه برای توسعه و پیشرفت به دلیل ضعف امکانات و تاسیسات زیربنایی، عدم منابع تامین درآمدها، عدم ثبات سیاسی، عدم جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، عدم جایگاه تعریف شده در برنامه های کلان و راهبردهای توسعه اقتصادی کشور، نتوانسته اند عملکرد موفقی ارائه نمایند. در بخش اقتصاد سنجی مقاله با استفاده از داده های ترکیبی (panel data) سه منطقه آزاد کیش، قشم و چابهار در فاصله زمانی ۸۳-۱۳۷۲، عوامل موثر بر توسعه صادرات وکسب درآمد ارزی مناطق آزاد ایران تعیین گردید. نتایج آزمون حداقل مربعات وزنی حاکی از آن است که افزایش در متغیرهای هزینه های جاری و عمرانی با سه وقفه تاخیری، سرمایه گذاری داخلی و خارجی و درآمدهای عمومی تاثیر مثبت ومعنی داری بر توسعه صادرات و درآمد ارزی این سه منطقه داشته و به جذب درآمد ارزی این مناطق کمک شایانی نموده است.

ایران, بررسی عملکرد, مناطق آزاد تجاری, توسعه اقتصادی, توسعه صادرات, سرمایه گذاری خارجی