محمد حسین پورکاظمی - عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
جواد رضایی - کارشناس ارشد اقتصاد و پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

مفهوم کارایی در ادبیات اقتصادی بیشترین ستانده با میزان معینی از نهاده و برعکساست. امروزه به منظور اندازه گیری درجه کارایی از دو دسته روش بهر گیری ی شود  که عبارتند از: ۱. روشهای پارامتری ۲. روشهای ناپارامتری.  در این مقاله  با توجه به روشهای ناپارامتری -که بر پایه روشهای برنامه ریزی ریاضی استواراست- به ارزیابی کارایی صنعت گردشگری ایران، در مقایسه با سایر کشورهای منطقه پرداخته شده است. شایان ذکر است که مزیت عمده روش تحلیل پوششی داده ها نسبت به سایر روشهای موجود برای اندازه گیری کارایی، این است که می توان به وسیله آن کارایی  واحدهایی را که دارای چند ورودی و چند خروجی(غیر قابل تبدیل به هم) می باشند، ارزیابی نمود. در مقاله حاضر با توجه به ورودی ها و خروجی های  صنعت گردشگری در هر یک از کشورهای منطقه  در سال ۱۳۸۲ به ارزیابی کارایی آنها با دو فرض بازدهی نسبت به مقیاس ثابت و بازدهی نسبت به مقیاس متغیر پرداخته شده است و در پی آن، این مطالعه، برای این پرسش که در صورت تخصیص ناکارای منابع موجود، چه راهکاری وجود دارد که منابع آتی این بخش به صورت ناکارا تخصیص نیابد، پاسخی ارائه داده است. نتایج نشان می دهد که با توجه به روش نخست، صنعت گردشگری در کشورهای بحرین، ترکیه و سوریه  از بیشترین کارایی برخوردار بوده و متوسط کارایی تحت این فرض ۷۴ درصد است؛ بنابراین عملا  صنعت گردشگری در کشورهای مورد بررسی، ۲۶ درصد زیر ظرفیت عمل می کنند. با در نظر داشتن روش دوم، صنعت گردشگری در کشورهای امارات متحده عربی و آذربایجان نیز به جمع  کشورهای کارا می پیوندند که متوسط کارایی تحت این فرض۳/۸۳ درصد می گردد. در این حالت ظرفیت بدون استفاده در صنعت گردشگری کشورهای مورد بررسی، ۷/۱۷ درصد خواهد بود. در نهایت با توجه به الگو بودن کشور ترکیه بر اساس یافته های این تحقیق، می توان گفت که کشورهای ناکارا به منظور افزایش کارایی می بایست صنعت گردشگری ترکیه را الگوی خود قرار دهند.  

روش تحقیقاتی غیرپارامتری, روش تحقیقاتی پارامتری, گردشگری, ایران, روشهای آماری, کارایی اقتصادی, مدل DEA