سهیلا آقابیگی امین - استادیار منابع طبیعی (علوم و مهندسی آبخیزداری)، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
حیدر میرزایی - استادیار منابع طبیعی (مهندسی مرتعداری)، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

رسوب معلق به عنوان یک جزء مهم هیدرولوژیکی، ژئومرفولوژیکی و اکولوژیکی، عامل مستقیم ناپایداری رودخانه‎ها شناخته شده است؛ بنابراین، شناخت تغییرپذیری آن در رودخانه‎ها برای مدیریت منابع آب و مسائل محیط‎زیستی امری ضروری است. به این منظور، تعداد پنج رگبار طی یک دوره ۴ ماهه در سال ۱۳۹۵-۱۳۹۴ در رودخانه مرگ نمونه‎برداری و تجریه و تحلیل شدند. نمونه‎برداری‎ها، در فواصل زمانی دو تا چهار ساعته انجام گرفت و میزان غلظت رسوب معلق در آزمایشگاه با استفاده از کاغذ صافی به دست آمد. تخمین تغییرات زمانی رسوب معلق طی رگبار با استفاده از منحنی‎های سنجه رسوب صورت گرفت. رویکردهای مختلفی از جمله تهیه منحنی سنجه رسوب بر اساس الگوی حلقه‎های رسوبی، تفکیک هیدرولوژیکی و مقیاس فصلی به کار گرفته شد. رگبارهای اندازه‎گیری شده دارای مقادیر دبی پیک از ۳۸/۱ تا ۴۰/۴۹ متر مکعب بر ثانیه بودند که دامنه مناسبی از دبی‎های پیک کم تا زیاد در این رودخانه را پوشش می‎دهد. همچنین غلظت رسوب حداکثر اندازه‎گیری شده در این رگبارها نیز از حداقل ۱ تا حداکثر ۲/۱۵ گرم بر لیتر به دست آمد. میانگین بار رسوب معلق در دوره مطالعاتی ۱۵۹۱۹ تن بوده است. اندازه‎گیری رسوب معلق طی دو فصل زمستان و بهار در حوضه مورد مطالعه نشان داد که میزان تولید و انتقال رسوب در بهار بیشتر از زمستان است. روابط برازش شده بر تمامی منحنی‎های سنجه معتبر و دارای ضریب تبیین بالای ۵/۰ و خطای تخمین زیر ۵۰% بودند. نتایج این پژوهش نشان می‎دهد که منحنی سنجه در رودخانه مرگ می‎تواند تخمین قابل قبولی از بار رسوب معلق بدون نیاز به طبقه‎بندی یا تفکیک داده‎ها ارائه دهد.  

آب‎نمود, الگوی حلقه رسوب, رسوب‎نمود, رگبار, حوضه آبخیز مرگ