صغری اندریانی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
نسرین سمندر - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
محمدرضا نیکجو - دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

ناپایداری های دامنه ای، مخاطرات مهمی برای فعالیت های انسانی هستند، این مخاطرات، در شیب های طبیعی و یا شیب هایی که به دست انسان تغییر یافته اند، اتفاق می افتد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر در ایجاد پدیده ناپایداری دامنه ای با استفاده از مدل های آماری رگرسیون لجستیک و شبکه عصبی مصنوعی در حوضه سد ستارخان اهر انجام گردیده است. هدف از این پژوهش، تعیین مناطق دارای پتانسیل وقوع ناپایداری و نهایتا تهیه نقشه پهنه بندی خطر با استفاده از مدل­های آماری برای منطقه مورد مطالعه است. بدین منظور، ابتدا مهم ترین عوامل موثر در زمین لغزش مانند شیب، جهت شیب، ارتفاع از سطح دریا، بارندگی، فاصله از جاده، گسل و شبکه زهکشی، کاربری اراضی و سنگ شناسی بررسی و خصوصیات هر یک از آنها شناسایی و با روش فازی، استانداردسازی گردیدند. مبنای استانداردسازی روش هیستوگرام با استفاده از قطع طبقات هر لایه با زمین لغزش های رخ داده بوده که پراکنش زمین لغزش‎ ها از طریق انجام عملیات میدانی و با استفاده از تصاویر ماهواره ای تهیه و رقومی گردیده و به عنوان نقاط آموزش دهنده مدل ها نیز مورد استفاده قرار گرفت. نتایج مدل ها نشان داد درصد پهنه هایی با خطر بسیار بالا در مدل شبکه عصبی و رگرسیون لجستیک به ترتیب ۲۴/۷% و ۵۶/۵% است که عمدتا محدوده های نزدیک به سد ستارخان را شامل می گردد. از لحاظ لیتولوژی، این مناطق در محدوده هایی با میزان مقاومت پایین قرار گرفته اند که روش آماری لجستیک نیز نشان دهنده تاثیر بسیار زیاد فاصله از گسل و لیتولوژی بر وقوع پدیده لغزش در منطقه مورد مطالعه است. همچنین مقدار شاخص ROC برای مدل های شبکه عصبی و رگرسیون لجستیک به ترتیب ۸۵/۰ و ۸۱/۰ به دست آمد؛ می توان گفت روش شبکه عصبی، مدلی کارآمدتر جهت پهنه بندی وقوع زمین لغزش است؛ بنابراین، هرگونه برنامه ریزی و ساخت و ساز می بایست متناسب با شرایط ژیومورفولوژی و زمین شناسی منطقه باشد تا متحمل حداقل خسارات جانی و مالی نگردد.

مدل رگرسیون لجستیک, شبکه عصبی, فازی سازی, زمین لغزش, سد ستارخان