بهلول علیجانی - عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، تهران
سیدکرامت هاشمی عنا - دانشجوی دکتری دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان
محسن عباس نیا - دانشجوی دکتری دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان
سیما پورهاشمی - - دانشجوی دکتری دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار

      ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است به گونه ای که متوسط بارش سالانه آن حدود یک سوم متوسط بارش سالانه جهان است. قسمت­هایی از پهنه بارشی ایران نیز جزء پهنه بسیار کم­بارش جنوب شرق محسوب می شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش های جوی با شدت های بالاست. در این پژوهش، داده­های مربوط به مقدار بارش روزانه ۵۴ ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم­بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای ۱۰ سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم افزار مت ­لبماتریس استاندارد­­شده­ای با آرایش (۵۴٭۲۰۸۲۴) که سطرهای­ آن نشان دهنده تعداد روزها و ستون­های آن نشان دهنده آماره­های مربوط به بارش ایستگاه ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه­ها به روش واردو فاصله اقلیدسی، روی این ماتریس تحلیل خوشه ایصورت گرفت و در نهایت ۱۴ رویداد بارشی یک روزه با بزرگی ۷۰ میلی متر، به عنوان روزهای رخداد بارش­های سنگین و سیل آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید موثر در رخداد این بارش­ها، از داده های شش ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مولفه باد مداری و مولفه باد نصف النهاری در عرض جغرافیایی ۰ تا ۸۰ درجه شمالی و طول جغرافیایی ۰ تا ۱۲۰ درجه شرقی استفاده شد و نقشه­ها به اندازه یاخته­های ۵/۲٭۵/۲ درجه قوسی ترسیم شدند. یافته­ها نشان داد که رخداد بارش های سنگین پهنه بسیار کم­بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده اند ولی در اکثر مواقع رخداد این گونه بارش ها، رویارویی کم­فشار جنب قطبی با کم­فشار سودان-عربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب - جنوب شرق فراهم می­کند. ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است به گونه ای که متوسط بارش سالانه آن حدود یک سوم متوسط بارش سالانه جهان است. قسمت­هایی از پهنه بارشی ایران نیز جزء پهنه بسیار کم­بارش جنوب شرق محسوب می شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش های جوی با شدت های بالاست. در این پژوهش، داده­های مربوط به مقدار بارش روزانه ۵۴ ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم­بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای ۱۰ سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم افزار مت ­لب[۱] ماتریس استاندارد­­شده­ای با آرایش (۵۴٭۲۰۸۲۴) که سطرهای­ آن نشان دهنده تعداد روزها و ستون­های آن نشان دهنده آماره­های مربوط به بارش ایستگاه ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه­ها به روش وارد[۲] و فاصله اقلیدسی[۳]، روی این ماتریس تحلیل خوشه ای[۴] صورت گرفت و در نهایت ۱۴ رویداد بارشی یک روزه با بزرگی ۷۰ میلی متر، به عنوان روزهای رخداد بارش­های سنگین و سیل آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید موثر در رخداد این بارش­ها، از داده های شش ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مولفه باد مداری و مولفه باد نصف النهاری در عرض جغرافیایی ۰ تا ۸۰ درجه شمالی و طول جغرافیایی ۰ تا ۱۲۰ درجه شرقی استفاده شد و نقشه­ها به اندازه یاخته­های ۵/۲٭۵/۲ درجه قوسی ترسیم شدند. یافته­ها نشان داد که رخداد بارش های سنگین پهنه بسیار کم­بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده اند ولی در اکثر مواقع رخداد این گونه بارش ها، رویارویی کم­فشار جنب قطبی با کم­فشار سودان-عربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب - جنوب شرق فراهم می­کند. [۱] -MATLAB Software [۲]- Ward Linkage [۳]- Euclidean Distance [۴]- Cluster Analysis

بارش های سیل آسا و سنگین, ناحیه بارشی جنوب شرق ایران, الگوهای گردشی, تحلیل همدید