همایون حصادی - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، کرمانشاه
نرگس امیدی - کارشناس ارشد منابع آب، دانشگاه رازی، کرمانشاه
رضا مسعودی تبار - کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد

افزایش رو به رشد تلفات منابع آب وخاک حوضه های آبخیز در چند دهه اخیر، در اثر بهره برداری غیر اصولی از منابع، شدت فزاینده ای یافته است. این موضوع موجب تشدید وقوع سیلاب ها، افزایش نرخ تولید رسوب و کاهش عمر مفید مخازن سدها گردیده است. این پژوهش که در حوضه آبخیز حاجی‎آباد واقع در استان کرمانشاه انجام گرفته، در پی ارزیابی تاثیر عملیات آبخیزداری بر روی میزان ذخیره رواناب، کاهش سیلاب و سیل خیزی است. در ابتدا، بررسی‎های صحرایی انجام شد و مشخصات مکانیکی و فیزیکی سازه‎های احداث شده ثبت و تحلیل داده‎ها انجام گرفت. در مرحله بعد با استفاده از مدل هک اچ ام اس و شبیه‎سازی سیلاب حوضه، اقدام به بررسی تاثیر سازه‎ها در کنترل سیلاب و رواناب حوضه مورد مطالعه گردیده است. طبقبررسی های انجام شده و بازدیدهای مکرر میدانی، حوضه آبخیز حاجی‎آباد از نقطه نظر سیل خیزی کم سیل خیز بوده و اکثر رواناب های ایجادشده قبل از رسیدن به خروجی حوضه در زمین نفوذ می کنند. همچنین در پشت سازه های کنترل سیلاب احداث شده در حوضه آبخیز حاجی‎آباد (بند خاکی، خشکه چین و گابیون) هیچ گونه انباشت رسوب دال بر ایجاد رواناب سطحی ملاحظه نگردید. این وضعیت نشان می‎دهد که تعداد سازندهای احداث شده خیلی بیشتر از نیاز منطقه بوده است.  

آبخیزداری, کنترل سیلاب, مدل HEC-HMS, نرم‎افزار GIS