محمد قیطوری - استادیار مرتعداری، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
مسیب حشمتی - دانشیار مدیریت منابع زمین، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
یحیی پرویزی - دانشیار خاک شناسی، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

چرای شدید دام، پارامتر مهمی در تخریب پوشش گیاهی و خاک مراتع است که پیامد آن فرسایش خاک، سیلاب و مرگ مرتع است. هدف از نوشتار پیش رو بررسی تاثیر چرای شدید و خارج از فصل بر تغییرات کربن آلی ذخیره در خاک در سه حوضه آبخیز گردنه عین­الکش، روستای سیاه­کمر و سرفیروزآباد استان کرمانشاه است. مشخصات خاک، پوشش گیاهی و مدیریتی هریک به­وسیله عملیات میدانی در سه منطقه نمونه­برداری اندازه­گیری شد. نمونه­برداری خاک از لایه صفر تا بیست سانتی­متر انجام و ۲۴ نمونه خاک در مرتع تحت چرای شدید و شاهد (مرتع حفاظت شده) برداشت شد. نمونه­های خاک پس از خشک­شدن در هوای آزاد و عبور از الک دو میلی­متر مورد آزمایش های بافت خاک (به­روش هیدرومتر)، آهک (به­روش تیتراسیون با سود یک نرمال)، اسیدیته (گل اشباع)، هدایت الکتریکی (گل اشباع) و کربن آلی خاک (به­روش والکلی و بلاک) قرار گرفتند. پردازش آماری داده ها نشان داد که متوسط کربن آلی مراتع حفاظت شده (۱۲/۳%) در مقایسه با مراتع تحت چرای شدید (۱۶/۱%) حدود ۲% بیشتر بود؛ همچنین تجزیه آماری پیرسون بین کربن آلی و اندازه خاکدانه­ها در مراتع حفاظت شده و تحت چرای شدید دام (در سطح ۰۵/۰) بیانگر وجود رابطه معنی داری است؛ به­طوری که مقدار کربن آلی با خاکدانه­های ۵-۲ و ۲-۱ میلی­متری رابطه­ای مستقیم دارد و با افزایش مقدار کربن ذخیره خاک، فراوانی اندازه خاکدانه­های بزرگ خاک افزایش می یابد؛ یعنی با افزایش مقدار کربن آلی خاک، فراوانی خاکدانه های کوچک کاهش می یابد؛ بنابراین مدیریت نامناسب اراضی مرتعی منجر به تخریب خاک ازطریق کاهش کربن آلی و پس از آن تغییر اندازه خاکدانه می­شود که پیامد آن آسیب پذیری خاک درمقابل فرسایش است.  

خاکدانه, مرتع حفاظت شده, سیاه­کمر, عین­الکش