محمود علایی طالقانی
فرشاد حاصلی
مجید احمدی ملاوردی

در این پژوهش، نقش انسان در فرسایش کناری و گسترش جانبی مئاندرهای گاماسیاب در دشت بیستون مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای دستیابی یه این هدف، شاخص های هندسی ۱۵ مئاندری که انسان در فرسایش و توسعه آنها نقش داشته است با ۱۹ مئاندر دیگر در محدوده دشت بیستون در یک دوره‎ی ۲۴ ساله مورد بررسی مقایسه‎ای قرار گرفته‎اند. برای این کار از تصاویر ماهواره‎ای سال‎های ۱۹۸۶ و ۲۰۱۰ استفاده شده است. پس از رقومی کردن این تصاویر در محیط جی. آی. اس.، ابتدا پلان رودخانه ترسیم و سپس دوایری مماس بر قوس مئاندرها رسم شد و آنگاه شاخص‎های هندسی مورد نظر شامل طول قوس، طول مجرا، زاویه‎ی مرکزی، شعاع قوس و ضریب خمیدگی قوس‎ها اندازه گیری شده اند. نتایج به‎دست‎آمده نشان داده است که میانگین طول قوس ۱۵ مئاندری که انسان در آنها دخالت داشته است، به‎میزان ۱۹ متر، میانگین زاویه‎ی مرکزی حدود ۵ درجه، میانگین شعاع قوس‎ها نزدیک به ۲۰ متر بیشتر از ۱۹ مئاندر دیگر افزایش داشته‎اند و میانگین طول مجرا نیز ۲۶ متر کمترشده است. بر این اساس ضریب خمیدگی ۱۵ مئاندری که انسان در آنها دخالت داشته است، به میزان ۱۳/۰ بیشتر از ضریب خمیدگی ۱۹ مئاندر دیگر افزایش داشته است. به این صورت که ضریب خمیدگی ۱۵ مئاندر مورد دخالت انسان از ۵۱/۱ در سال ۱۹۸۶ به ۷/۱ در سال ۲۰۱۰ رسیده است، در حالی‎که ضریب خمیدگی ۱۹ مئاندر دیگردر همین مدت از ۲۲/۱ به ۲۸/۱ افزایش پیدا کرده است.

رودخانه‎ی گاماسیاب, مئاندر, دشت بیستون, فرسایش انسانی