سید ابوالفضل مسعودیان
بهلول علیجانی
رضا ابراهیمی

قرارگیری در عرض‎های جغرافیایی متفاوت و تنوع ناهمواری‎ها، از یک سو و ورود سامانه‎های متفاوت همدید در طول سال از سوی دیگر، ازجمله عوامل عمده‎ی اثرگذار بر اقلیم ایران زمین است. یکی از فراسنج‎های اصلی تعیین‎کننده‎ی اقلیم هر ناحیه، دما است. در این پژوهش، میانگین مجموع درجه/ روز سرمایش و گرمایش ماهانه، فصلی و سالانه‎ی کشور با آستانه‎ی دمایی ۲۵ درجه، به‎کمک پایگاه داده‎های اسفزاری محاسبه، ترسیم و مورد واکاوی قرارگرفت. این پایگاه داده شامل، میانگین روزانه‎ی دمای سراسر کشور از سال ۱/۱/۱۳۴۰ تا ۲۹/۱۲/ ۱۳۸۱ روی یاخته‎هایی به ابعاد ۱۵×۱۵ کیلومتر است. به این ترتیب میانگین دمای روزانه در پایگاه داده اسفزاری، آرایه‎ای به ابعاد ۷۱۸۷× ۱۵۹۹۲ است که در آن، سطرها بیانگر زمان (روز) و ستون‎ها بیانگر مکان (یاخته) هستند. درنهایت، از مجموع میانگین درجه/ روز سرمایش و گرمایش هر ماه، نقشه‎های جمع انرژی ماهانه؛ از مجموع میانگین فصلی، نقشه‎های جمع انرژی مورد نیاز فصلی و از مجموع میانگین سالانه‎ی این فراسنج‎ها، نقشه‎ی جمع انرژی سالانه به‎دست آمد. نتایج به‎دست‎آمده از واکاوی نقشه‎های میانگین ماهانه‎ی مجموع درجه/ روز سرمایش و گرمایش کشور، بیانگر ناحیه‎بندی ایران به دو پهنه‎ی کلان اقلیمی ناهموار و هموار است. در نیمه‎ی گرم سال، بخش هموار کشور(جلگه‎ها، سواحل جنوبی و شمالی و چاله‎های داخلی) به‎دلیل نیاز به سرمایش، میزان انرژی بالاتری دارند، اما در نیمه‎ی دوم سال، این بخش ناهموار کشور (نوار کوهستانی و کوهپایه‎ای) است که بیشترین میزان انرژی مورد نیاز گرمایش را دارد و بیشینه‎ی آن را در فلات آذربایجان، بلندی‎های زاگرس، البرز و خراسان می‎توان دید. بیشترین میزان کمی انرژی موردنیاز نیز، در فصل زمستان مشاهده می‎شود.  

گرمایش وسرمایش, درجه/ روز, آستانه دمایی, ایران