اکرم سلطانپور اشتبینی - دانشجوی دکتری رشته جامعه شناسی فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران
مهرداد عربستانی - دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
باقر ساروخانی - استاد، گروه جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

هدف: هدف مقاله حاضر شناسایی و اولویت بندی عناصر هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک است.روش مطالعه: روش تحقیق به صورت کیفی-کمی بود. بخش کیفی از طریق مصاحبه با ۲۲ نفر از خبرگان آذری ساکن در شهر تهران و مراکز استان های ترک زبان به روش گلوله برفی در سال ۱۳۹۹ تا رسیدن به اشباع نظری صورت پذیرفت. بخش کمی با ۳۸۴ نفر از ساکنین مراکز استان های آذری نشین با استفاده از فرمول کوکران به روش تصادفی طبقه ای انجام شد. ابزار سنجش در بخش کیفی، چک لیست و پرسشنامه نیمه ساختاریافته بود. ابزار سنجش در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته مستخرج از شاخص های شناسایی شده توسط خبرگان بود. جهت روایی سنجی مضامین مصاحبه ها؛ دو مرحله متوالی از نظرسنجی با خبرگان استفاده شد. جهت سنجش روایی پرسشنامه محقق ساخته از اعتبار محتوایی و اعتبار سازه ای و جهت سنجش پایایی نیز از آلفای کرون باخ بهره گرفته شد.یافته ها: یافته ها در بخش کیفی نشان داد؛ بر اساس روش «تحلیل مضمون» حاصل از مصاحبه با خبرگان؛ از بین ۱۴۴ مضمون، ۷۴ کد طبقه بندی شده، ۱۲ مضمون فرعی و در نهایت چهار مضمون اصلی شامل ۱. جغرافیا ۲. زبان ۳. نگرش فردی ۴. ویژگی های شخصیتی هستند که شاخص های آنها به عنوان عناصر هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک شناسایی شدند. یافته ها در بخش کمی نیز نشان داد؛ بر اساس تحلیل عاملی اکتشافی انجام شده پنج عامل: ۱. ویژگی های شخصیتی ۲. زبان ۳. تفاوت جنسیتی ۴. نگرش فردی ۵. جغرافیا عناصر هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک شناسایی شدند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد: هویت فرهنگی زمینه ای در سطح زیاد در تکوین و پایداری هویت قوم ترک نقش دارد که عامل جغرافیا و زبان پراهمیت ترین و تفاوت جنسیتی کم اهمیت ترین نقش را دارا هستند.نتیجه گیری: جغرافیا و زبان، مهم ترین عناصر هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک می باشند.

هویت فرهنگی, تکوین, پایداری, قوم ترک