حمزه سعیدیان - Corresponding Author and Assistant Professor, Department of Soil Conservation and Watershed Management Research, Kerman Agricultural and Natural Resource Research Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Kerman, Iran. hamzah.۴۹
حمید رضا مرادی - Associate professor, Department of watershed management engineering, college of natural resource, Tarbiat modares university, Noor, Iran, hrmoradi@modares.ac.ir; hrmoradi۱۳۴۰@yahoo.com ,mobile: ۰۹۱۲۳۸۷۵۳۱۱

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: اکوسیستم ­های طبیعی دارای نظم و تعادل خاص خود می ­باشند مگر اینکه تحت تاثیر یک نیروی خارجی دچار بی­ نظمی گردند، که متاسفانه انسان با بهره ­برداری بی­رویه و غیر اصولی از برخی عناصر آن باعث بهم ریختگی در بسیاری از حوزه­ های آبخیز شده است. یکی از عمده ­ترین پیامدهای این نوع بهره برداری تشدید تولید رواناب می ­باشد که باعث افزایش فراوانی و بزرگی سیل و فرسایش و فقر خاک می ­شود. سازند گچساران یکی از سازندهای مهم فرسایش پذیر در ایران می ­باشد. این سازند حدود ۱۶۰۰ متر بستر داشته و از نظر سنگ­ شناسی مشتمل بر نمک، انیدریت، مارن­ های رنگارنگ آهک و مقداری شیل می باشد. بنابراین تحقیقات علمی درباره میزان رواناب و فرسایش سازند گچساران ضروری است که از اهداف اصلی پژوهش حاضر می ­باشد. مواد و روش ­ها: در این تحقیق به منظور تعیین مهم­ترین عوامل موثر در تولید رواناب کاربری­ های مختلف نهشته­ های سازند گچساران، بخشی از حوزه آبخیز کوه گچ شهرستان ایذه با مساحت ۱۲۰۲ هکتار انتخاب گردید. این تحقیق به ­منظور تعیین رابطه بین رواناب تولیدی بوسیله باران­ساز با برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مانند درصد شن، ماسه، رس، سیلت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، رطوبت، کربنات کلسیم و ماده آلی در کاربری­ های مختلف سازند گچساران انجام گرفت. سپس نمونه­ برداری رواناب در شش نقطه و با سه تکرار در سازند گچساران و در شدت­ های مختلف بارش ۰/۷۵، ۱ و ۱/۲۵ میلی­ متر در دقیقه در سه کاربری مرتع، منطقه مسکونی و اراضی کشاورزی به کمک دستگاه باران ساز انجام شد. به منظور بررسی عوامل موثر در تولید رواناب، نمونه­ برداری از خاک در لایه ۲۰-۰ سانتی­ متری نیز به همان تعداد برداشت رواناب صورت گرفت. به ­منظور انجام تحلیل­ های آماری از نرم­ افزار SPSS و  EXCELاستفاده گردید. یافته­ ها: مهم­ترین عوامل موثر در تولید رواناب به کمک رگرسیون چند متغیره شناسایی شدند. نتایج نشان داد که تولید رواناب در کاربری­ های مختلف سازند گچساران در شدت­ های مختلف، دارای اختلاف معنی­ داری با هم هستند. دراین تحقیق به خوبی نشان داده شد شناخت پارامترهای خاکی در افزایش و کاهش رواناب در سازند­ گچساران بسیار حائز اهمیت می­ باشند. نتیجه ­گیری: مدل­های رگرسیونی به دست آمده نشان دادند که در افزایش و کاهش رواناب کاربری­ های مختلف از بین عامل­ های اندازه­ گیری شده در سازند گچساران شاخص­ های مقادیر آهک و رس خاک بیشترین نقش را داشته­ اند.  

Ghachsaran formation, land use, Rain simulator, Runoff, باران­ ساز, رواناب, سازند گچساران, کاربری