طبقه بندی خندق های استان کرمانشاه به کمک تحلیل تشابه نسبی با متغیرهای کمکی مورفومتریک و خاک

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: فرسایش خندقی یکی از منابع اصلی هدررفت خاک در حوزه­های آبخیز و هم چنین یکی از عوامل اصلی ذخیره رسوب در مخازن سدها، و در آبرفت رودخانه ها است. علاوه بر آن فعالیت های انسانی، می تواند سبب وقوع تشدیدی این فرسایش شود که پیامدهای بسیار نگران کننده ای را به دنبال دارد. بدین منظور تحقیق حاضر با هدف تعیین آستانه های محیطی فرسایش خندقی و نیز طبقه بندی مورفوکلیماتیک این عرصه­ ها در استان کرمانشاه انجام شده است. مواد و روش ها: برای این مهم ابتدا با جمع آوری اطلاعات از مراجع ذی ربط و نیز با استفاده از عکس­های هوائی ۱:۲۰۰۰۰ و ۱:۵۰۰۰۰ مناطق عمده خندقی استان که روی تصاویر نمایان بودند مشخص و سپس این اطلاعات با استفاده از عملیات میدانی و مشخص نمودن آن ها بر روی نقشه توپوگرافی تصحیح گردید. محدوده های اقلیمی مناطق خندقی استان با استفاده از نقشه­ های موجود و بر اساس روش دومارتن اصلاح شده مشخص شد. سپس در هر اقلیم یک تا سه منطقه خندقی به عنوان هدف مشخص گردید و در هریک از آن ها یک خندق معرف و دو تکرار شناسائی و با عملیات میدانی و بازدید صحرائی شناسنامه این خندق­ها تکمیل شد. این مشخصات شامل موقعیت، تیپ اراضی، ابعاد در سر هدکت و در فواصل ۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد از راس، طول، پروفیل و پلان عمومی خندق بوده است. ضمنا نمونه گیری از خاک در مقاطع فوق انجام و در آزمایشگاه برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیائی خاک اندازه ­گیری شد. هم چنین از روش آماری کلاسیک تحلیل خوشه ­ای برای طبقه بندی خندق­ ها استفاده شد. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داد که تفاوت هایی در مشخصات مهم مورفومتری و آستانه توپوگرافی خندق های مورد بررسی در مناطق مختلف خندقی استان و در اقلیم های مختلف وجود دارد که عمدتا ناشی از اقلیم، نوع سازند، توپوگرافی و پوشش گیاهی این منطقه است. طبقه بندی خندق ها بر اساس روش کلاسه بندی نشان داد که با سطح تشابه ۹۷/۵ درصد، سه کلاس کلی برای مناطق خندقی قابل شناسائی است. نتیجه گیری: مناطق خندقی در اقلیم­ های خشک بیابانی (مناطق گرم) استان در یک کلاس، پهنه های خندقی واقع در ارتفاعات میانی و اقلیم نیمه خشک سرد در کلاس دوم و پهنه ­های خندقی موجود در اقلیم های نیمه خشک سرد تا مدیترانه­ای سرد در کلاس سوم تشابه پهنه های خندقی قرار دارند. خندق های فعال استان عمدتا در تیپ اراضی تپه و دشت دامنه ای قرار دارند. نتایج این پژوهش سیمایی از عوامل موثر و تاثیرگذار در ایجاد خندق ها را نشان دهد که بر اساس آن می توان نحوه مهار آن ها را در برنامه ریزی آینده و مدیریت مسئولین اعمال نمود.    

Keywords:

Clustering , Climatic classification , Morphoclimatic , Gully erosion , طبقه بندی اقلیمی , فرسایش خندقی , کلاسترینگ , مورفوکلیماتیک