شهرام احمدی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
مهسا ناجی - دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

از جمله رویکردهای پژوهشی که به بررسی و تحلیل نشانه ها و درک معناهای پنهان در آن ها می پردازد، رویکرد نشانه شناسی است. از این منظر، برای تحلیل و بررسی پدیده های اجتماعی که به خودی خود معنا پیدا نمی کنند، باید به ساختار فرهنگی و شبکه معانی موجود در آن توجه کرد. یکی از نظریه پردازانی که طرحی منسجم درباره نشانه شناسی اجتماعی ارائه کرد، پی یر گیرو بود. او نشانه های اجتماعی را در دو حوزه اصلی هویت و آداب معاشرت قابل بررسی و تحلیل می داند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای می کوشد با تکیه بر نظریه پی یر گیرو و با رویکرد نشانه شناسی اجتماعی، نوع و چگونگی نمود نشانه های اجتماعی موجود در فضای رمان کولی کنار آتش را به عنوان یک رمان اجتماعی اثر منیرو روانی پور، تحلیل و بررسی کند. نتایج مقاله نشان می دهد که روانی پور در رمان کولی کنار آتش، نویسنده ای است که با بهره گیری از نشانه های فراوان، دغدغه مسائل اجتماعی، به ویژه دغدغه مشکلات و رنج های زنانی را دارد که در بند عقاید واپس گرایانه و خرافی گرفتار شده اند. بهره گیری چشمگیر نویسنده از نشانه هایی چون یونیفورم های گروه های شغلی، آیین های قبیله ای، عقاید خرافی و واپس گرایانه و نیز جنبش های عدالت خواهانه که به عنوان مهم ترین نشانه ها برای بیان اعتراض نویسنده به مسائل اجتماعی به کار رفته اند، در کنار روش های گوناگون اطوارپژوهی و ارتباط غیرکلامی (چون لحن، پوشاک و...)، برای بازتاباندن واقعیت های تلخ جامعه و بیان هدف های خاص در قالب توصیف زندگی «آینه» شایسته توجه است. نویسنده ذیل مولفه «یونیفورم» و در بحث و مولفه نشانه شناختی «گروه های شغلی»، به شکل مطلوبی توانسته به نابرابری شغلی زنان و مردان در میان قبایل کولی اشاره کند. همچنین، در بحث مولفه نشانه شناختی «رسوم قبیله ای» در قبایل کولی، درس خواندن جایگاهی ندارد و بر مبنای قانون قافله، خانه و کاشانه برای کوچ نشین ها ممنوع است و اسکان معنایی ندارد و لذا دختران کولی در امر ازدواج، حق انتخاب ندارند.

نشانه شناسی, نشانه شناسی اجتماعی, هویت, آداب معاشرت, رمزگان