زینب محبوبی - دانشجوی کارشناسی ارشد بیماری شناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد (zeinab_mahboubi@ymail.com
مجید اولیا - دانشیار بیماری شناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد (olia۱۰۰@yahoo.com).
بهرام شریف نبی - استاد بیماری شناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان (sharifna@cc.iut.ac.ir).

برهمکنش Meloidogyne javanicaو قارچ Verticillium dahliae روی گوجه­فرنگیدر شرایط گلخانه بررسی شد. نماتد و قارچ در حالات مختلف زمانی به صورت نماتد دو هفته قبل از قارچ، نماتد همزمان با قارچ، قارچ دو هفته قبل از نماتد، نماتد تنها و قارچ تنها مایه­زنی شدند و برهمکنش آنها ارزیابی شد. نتایج نشان داد که حضور توام این عوامل بیمارگر در خاک موجب بیشترین کاهش شاخص­های رشدی شده و این کاهش در تیمار نماتد دو هفته قبل از اضافه کردن قارچ و نماتد همزمان با قارچ مشهودتر بود. بالاترین شاخص شدت بیماری ۹۰ روز پس از مایه­زنی قارچ در تیمار نماتد دو هفته قبل از قارچ مشاهده گردید، که اختلاف معنی­داری با تیمار قارچ به تنهایی داشت و در کلیه تیمارهایی که قارچ را دریافت کرده بودند شاخص شدت بیماری بیش از دو بود. حضور نماتد باعث افزایش شدت بیماری پژمردگی ورتیسلیومی گوجه­فرنگی شد در حالی که حضور قارچ شاخص­های بیماری­زایی و رشدی نماتد را کاهش داد. کمترین میزان شاخص قهوه­ای شدن بافت آوندی و درصد کلونیزاسیون ساقه در تیمار قارچ به تنهایی مشاهده شد. به عبارتی نماتد موجب افزایش این شاخص و درصد کلونیزاسیون ساقه شد. بالاترین درصد کاهش طول گیاه در تیمارهایی که هر دو عامل بیمارگر حضور داشتند، مشاهده گردید. برهمکنش عوامل مذکور با کاهش شاخص­های رشدی گیاه و افزایش بیماری پژمردگی گوجه­فرنگی خسارت وارده به گیاه را افزایش داد.

پژمردگی, بیماری زایی, کلونیزاسیون, شاخص شدت بیماری, شاخص قهوه ای شدن