محمد صالحی - دانشیار پژوهش بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
عبدالنبی باقری - استادیار پژوهش بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
محمدمهدی فقیهی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
کرامت الله ایزدپناه - استاد بیماری شناسی بخش گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

تعیین ناقل و ویژگی­های انتقال یکی از فاکتورهای کلیدی در مطالعه اپیدمیولوژی و کنترل بیماری­های فیتوپلاسمایی از جمله بیماری فیتوپلاسمایی جاروک لیموترش می­باشد. تحقیق حاضر با هدف شناسایی ناقل/ناقلین بیماری جاروک لیموترش و بررسی برخی ویژگی­های ناقل این بیماری طی سال­های ۹۰-۱۳۸۵ در استان­های هرمزگان و فارس انجام شد. بررسی­های به عمل آمده در مورد حشرات مکنده جمع آوری شده در باغ­های آلوده هشتبندی، میناب و رودان (استان هرمزگان) با استفاده از آزمون پی­سی­آر و RFLP نشان داد که فیتوپلاسمای مزبور تنها در بدن زنجرک Hishimonus phycitis و پسیل آسیایی مرکبات (Diaphorina citri) وجود دارد ولی تنها زنجرکH. Phycitis  که پیشتر به عنوان ناقل معرفی شده قادر به انتقال فیتوپلاسما می­باشد. زنجرک H. Phycitis  در شرایط طبیعی فقط از روی لیموترش و بکرایی جمع آوری شد در صورتی­که در شرایط گلخانه، این زنجرک زیر سرپوش پلاستیکی روی کنار و گونه­های مختلف مرکبات تکثیرشد. زنجرک ناقل روی گیاهان علفی شامل بادنجان، هندوانه، هویج ویونجه که در هند به عنوان میزبان این زنجرک گزارش شده­اند، تکثیر نشد. جمعیت زنجرک ناقل در ماه­های بسیار گرم (خرداد تا آبان) روی درختان لیموترش بسیار پایین بود ولی با خنک شدن هوا، جمعیت آن به تدریج افزایش یافت به طوری­که در اواخر زمستان و بهار به بیشترین تعداد رسید. جمعیت حشره ناقل روی درختان آلوده لیموترش با اختلاف بسیار معنی­داری بیشتر از جمعیت آن روی درختان سالم بود که می­تواند نشان دهنده اثرگذاری جاروک­ها در جلب و تکثیر حشره ناقل و امکان کنترل حشره ناقل و متعاقب آن بیماری جاروک از طریق حذف جاروک­ها باشد.

آنالیز مولکولی, 'Candidatus Phytoplasma aurantifolia', Hishimonus phycitis, زنجرک ناقل, لیموترش