سید طاهر سیدی نظرلو - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
سیامند قادری - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
فیروز محمودی - دانشیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

مقدمه: این پژوهش به منظور تعیین رابطه تحلیل­رفتگی آموزشی و درگیری تحصیلی از طریق متغیر میانجی­گری (تفکر انتقادی) با عملکرد تحصیلی دانش­آموزان صورت گرفت.روش: پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده­ها، توصیفی از نوع همبستگی (در قالب مدل معادلات ساختاری) می­باشد. جامعه آماری مورد بررسی در این مطالعه عبارت است از کلیه دانش­آموزان پسر دوره دوم مقطع متوسطه شاخه نظری استان آذربایجان­شرقی که در سال­تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ مشغول به تحصیل بودند. حجم نمونه آماری برآورد شده از جامعه مذکور عبارت از ۱۸ کلاس بود (معادل ۳۸۲ نفر)که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده­ها از پرسشنامه فرسودگی تحصیلی برسو و همکاران (۱۹۹۷)، پرسشنامه درگیری تحصیلی زرنگ (۱۳۹۱) و پرسشنامه تفکر انتقادی ریکتس (۲۰۰۳) استفاده گردید. نتایج: نتایج نشان داد متغیر درگیری تحصیلی با میزان اثر ۷۴۷/۰ و سطح معنی­داری ۰۰۰۱/ ۰، با متغیر تفکر انتقادی رابطه مثبت و معنی­داری دارد؛ متغیر تحلیل­رفتگی آموزشی با میزان اثر ۱۴۳/ ۰- و سطح معنی­داری ۰۰۲/ ۰ ، با متغیر تفکر انتقادی رابطه منفی و معنی­داری دارد؛ متغیر تحلیل­رفتگی آموزشی با میزان اثر ۵۹۴/ ۰ - و سطح معنی ­داری۰۰۰۱ /۰، با متغیر عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه منفی و معنی­داری دارد؛ متغیر تفکر انتقادی با میزان اثر ۲۵۳ /۰ و سطح معنی ­داری ۰۰۰۱/ ۰ ، با متغیر عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت و معنی­داری دارد و متغیر درگیری تحصیلی با میزان اثر ۳۱۹ /۰ و سطح معنی­داری ۰۰۰۱/ ۰، با متغیر عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت و معنی­داری دارد. متغیر­­­­­­­­­­­­­های درگیری تحصیلی، تفکر انتقادی و تحلیل­رفتگی آموزشی به ترتیب دارای بیشترین اهمیت برای بهبود عملکرد تحصیلی دانش­آموزان است. بحث و نتیجه ­گیری: برای ارتقاء و بهبود عملکرد تحصیلی باید میزان درگیری تحصیلی دانش­ آموزان را افزایش داد و با برنامه­ریزی و کاربست راه­کار­های اساسی از تحلیل­رفتگی تحصیلی دانش­آموزان جلوگیری و تفکر انتقادی را در دانش­آموزان ایجاد و نهادینه کرد.

عملکرد تحصیلی, تحلیل رفتگی آموزشی, درگیری تحصیلی, تفکر انتقادی