فرشته وفایی - دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه دام، گروه علوم دامی، دانشکده علوم دامی و صنایع غذایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ایران
مرتضی چاجی - استاد، گروه علوم دامی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ایران
امید خراسانی - دکتری تغذیه دام، هنرستان خوارزمی دزفول، ایران
فرشاد باغبان - استادیار، گروه دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یاسوج، یاسوج، ایران

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه ای اثر افزودنیهای تنظیم کننده pH شکمبه بر هیستومورفومتری و هیستوپاتولوژی شکمبه و نگاری، کبد و کلیه انجام گرفت. در آزمایش حاضر از ۱۲راس بره نر عربی ۱ ± ۹ ماهه با وزن زنده ی ۵۵/۳ ± ۹۵/۳۵ کیلوگرم در مدت ۳۵ روز استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل ۱- جیره شاهد، ۲- جیره شاهد + بافر بیکربنات سدیم (بافر)، ۳- جیره شاهد + باکتری مگاسفرا السدنی و مخمر ساکرومایسیس سرویسیه (باکتری-مخمر) بودند. در پایان آزمایش، پس از ذبح بره ها برای مطالعات بافتی، از کبد، کلیه ها، شکمبه و نگاری نمونه برداری شد و مقاطع بافتی با ضخامت پنج میکرومتر تهیه شدند. ضخامت کل دیواره نگاری در تیمار شاهد از سایر تیمارها بیشتر بود و نسبت به تیمار دریافت کننده بافر معنیدار بود (۰۵/۰>P). ضخامت لایه عضلانی در نگاری در تیمار شاهد از سایر تیمارها بیشتر بود و این اختلاف نسبت به تیمار دریافت کننده بافر معنیدار بود (۰۵/۰>P). ارتفاع پرز و عمق پرز نگاری در تیمار دریافت کننده باکتری-مخمر به طور معنیداری از سایر تیمارها بیشتر بود (۰۵/۰>P). ضخامت بافت پوششی شکمبه در تیمارهای دریافت کننده بافر و باکتری–مخمر به طور معنیداری کمتر از تیمار شاهد بود (۰۵/۰>P). ارتفاع پرزهای شکمبه در تیمار شاهد بیشتر از تیمارهای دریافت کننده بافر و باکتری-مخمر بود. نفوذ سلولهای التهابی در بافتهای کبد، کلیه و دستگاه گوارش مشاهده شد. در مجموع، عوامل تنظیم کننده pH در جیرههای با کنسانتره بالا باعث محافظت بافت های مورد مطالعه شدند. افزون بر این، اثر باکتری-مخمر به عنوان تنظیم کننده بیولوژیکی با بافر شیمیایی قابل رقابت بود.

بافت شکمبه, بافر, ساکرومایسیس سرویسیه, سلول های التهابی, مگاسفراالسدنی