مهدی نوربخش - کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی

در یک تعریف ساده، می­ توان گفت که ضریب رواناب درصدی از آب حاصل از بارش است که در سطح جریان پیدا می­ کند. ضریب رواناب در هر حوضه، بسته به میزان برگاب، نفوذ، تبخیر و تعرق در تغییر است. به عبارتی: (۱)                                   R= P-(S+E+I) که در آن R= مقدار رواناب P= بارش S و E و I به ترتیب نفوذ، تبخیر و برگاب است. رواناب حاصل تفاوت در سرعت بارش و سرعت نفوذ است. هرگاه سرعت بارش از سرعت نفوذ پیشی گیرد، رواناب ایجاد می­ شود. ضریب نگهداشت عبارت از آن بخش را بارندگی است که صرف نفوذ، ذخیره چلابی برگاب، تبخیر و تعرق می­ گردد به عبارتی (۲)                                    K= P-R که در آنK = مقدار نگهداشت است. همان طور که مشخص است هریک از مقادیر رواناب و نگهداشت جزئی از کل بارش هستند و عکس هم عمل می­ کنند به گونه­ ای که (۳)                                     P= R+K جهت محاسبه ضرائب رواناب و نگهداشت روش­های متعددی وجود دارد که عمدتا به نوع خاک، پستی و بلندی زمین و شیب آن، پوشش گیاهی و شدت بارش تاکید دارند. متاسفانه در اکثر مناطق ایران چنین مطالعاتی انجام نشده یا بسیار ناقص است. در این مقاله سعی شده روشی جهت محاسبه ضرائب نگهداشت و رواناب ارایه گردد که به چنین اطلاعاتی نیاز نباشد و در عین حال گویای واقعیت باشد. در این روش با محاسبه مقادیر کاهش هیدرولوژیکی، آن میزان بارش که منجر به رواناب نمی­ شود را مشخص کرده به عبارتی مقدار آبی که نگهداشته می­ شود و بعدا در اثر تبخیر یا نفوذ ناپدید می­ شود و محاسبه می­ گردد. بدین ترتیب ضرائب نگهداشت و رواناب به دست می­ آید.