نیلوفر مرادحاصل - استادیار اقتصاد، پژوهشگر ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران)، تهران، ایران. مدیرکل دفتر بررسی های اقتصادی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، عضو کمیسیون مدیریت، اقتصاد و بازرگانی شورای عتف، عضو کمیسیون تخصصی شورای عالی آمار، دبیر کمیته آم
میرسعید کاظمپور - کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه تهران، تهران، ایران

کشف و شیوع همه گیری ویروس کرونا )کووید ۱۹( از دسامبر ۲۰۱۹ ، تاریخ مدرن جوامع را با چالش های عدیده ایمواجه ساخته است. در نگاه نخست، از این ویروس بیش از هر چیزی، به منزله تهدیدی جدی برای سلامت عمومی وعاملی برای تزلزل پایه های نظام بهداشتی یاد می شود؛ ولی به تدریج دامنه تهدید آن به همه ابعاد مختلف زندگی بشرتسری یافت و به تهدیدی جدی برای اقتصاد جهانی بدل شد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) با اعلام همه گیر شدناین بیماری، زنگ خطر جدی تری را برای جهان به صدا درآورد. انتظار می رود کشورهای درحال توسعه در مواجهه با اینویروس آسیب پذیری بیشتری داشته با شند و از تبعات سهمگین ناشی از آن، به ویژه در حوزه اقتصاد، رنج بیشتریمتحمل شوند. انتظار می رود که شیوع ویروس کرونا با تضعیف یا قربانی کردن نیروی کار، از میزان بهره وری کلی نیرویکار بکاهد و رشد اقتصادی را به مخاطره بیندازد. حساسیت موضوع سبب آن شد که در مقاله حاضر به بررسی اثر اینهمه گیری بر میزان بهره وری نیروی کار در کشورهای درحال توسعه با داده های ۷۱ کشور منتخب، در بازه زمانی۲۰۰۳ - ۲۰۲۰ و با بهره گیری از مدل پانل نامتوازن پویا و روش گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) بپردازیم. شایان ذکراست که در تصریح مدل، از لگاریتم نسبت GDP به میزان اشتغال نیروی کار، به عنوان شاخص بهره وری نیروی کار(متغیر وابسته) استفاده شده است. همچنین، در کنار متغیر کووید ۱۹ (متغیر دامی)، از سایر متغیرهای کنترلی نظیرسرمایه (لگاریتم نسبت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به GDP)، آموزش (لگاریتم مخارج سرمایه گذاری در آموزش بهGDP) و EGDI (شاخص توسعه دولت الکترونیکی) نیز استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مطابقانتظارات، ویروس کرونا بهره وری نیروی کار را در جامعه نمونه بررسی شده به شدت کاهش داده است، به گونه ای که ازمدت شیوع آن، کاهش ۳۱ واحد درصدی در بهره وری نیروی کار حادث شده است. همچنین، آثار متغیرهای وقفهبهره وری نیروی کار، سرمایه و توسعه دولت الکترونیکی آثار مثبت و معناداری بر بهره وری نیروی کار داشته است(به ترتیب ۲۴ ، ۱۵ ، ۱.۳ و ۸ درصدی). با توجه به نتایج مستخرج، راهکارها و سیاست های راهبردی زیر برای برون رفتاز این اوضاع پیشنهاد می شود: لزوم اهتمام و توجه جدی کشورهای درحال تو سعه به مسئله مقابله با و کنترل بیماریکووید ۱۹ تا با افزایش بهره وری نیروی کار، رشد اقتصادی و رفاه عمومی مناسب تری حاصل شود.

بهره وری نیروی کار، رهیافت GMM، کشورهای در حال توسعه، همه گیری ویروس کرونا