محسن نوغانی - دانشگاه فردوسی مشهد
احمدرضا اصغرپور ماسوله - دانشگاه فردوسی مشهد

رویکرد همه گیر به سرمایه اجتماعی، افزون بر دستاوردهایی که برای علوم اجتماعی در برداشته، سردرگمی ها و گاه اشتباهاتی را هم در پی داشته است. برخی از این سردرگمی ها مربوط به مقایسه میزان سرمایه اجتماعی در سطح بین المللی است. بسیاری از پژوهشگران، شاخص های سرمایه اجتماعی در جوامع مختلف را متفاوت دانسته اند؛ همین امر، مقایسه بین جوامع را در این زمینه دشوار ساخته است. از سوی دیگر و در سطح عمیق تر، تفاوت های مهمی در تعاریف ارائه شده برای سرمایه اجتماعی از سوی نظریه پردازان مختلف، با دیدگاه های گوناگون، وجود دارد. به این ترتیب، ضرورت بررسی این دیدگاه ها کلی را در این زمینه می توان از هم تمیز داد: ۱. سرمایه اجتماعی به عنوان ابزار پیوند اجتماعی؛ ۲. سرمایه اجتماعی به عنوان ابزار تمایز اجتماعی. بیشتر تعاریف و شاخص های ارائه شده برای سرمایه اجتماعی را می توان در یکی از این دو دیدگاه جای داد. امروزه دیدگاه اول، در میان پژوهشگران از توجه و پذیرش بیشتری برخوردار است. در این دیدگاه، دو نوع سرمایه اجتماعی از هم تفکیک شده است: پیونددهنده و محدودکننده. استفاده از شاخص های مناسب در این تفکیک های نظری دارای اهمیت زیادی است. به همین دلیل در این مقاله برخی از برجسته ترین تعاریف و شاخص های ارائه شده برای سنجش سرمایه اجتماعی در دیدگاه های مختلف به بوته نقد و بررسی انتقادی گذاشته شده است.

Social capital assessment, Social connection, Social discernment, Connecting social capital, Confining social capital., سنجش سرمایه اجتماعی، پیوند اجتماعی، تمایز اجتماعی، سرمایه اجتماعی پیوند دهنده، سرمایه اجتماعی محدودکننده