تحلیل جامعه شناختی رابطه وضعیت شهروندی فرهنگی و فرهنگ شهروندی با سبک زندگی سلامت زیست محیطی (مورد مطالعه: شهروندان استان همدان)

سبک زندگی زیست محیطی به سبک زندگی گفته می شود که با اجتناب از آسیب زدن به محیط زیست و جلوگیری از مشکلات زیست محیطی، تضمین کننده حد بالای سلامت محیط زیست باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان دو متغیر شهروندی فرهنگی و فرهنگ شهروندی با سبک زندگی سلامت زیست محیطی در بین شهروندان ۱۸- ۷۰ سال ساکن در شهرهای ملایر، همدان و نهاوند (۵۷۴۴۷۷ نفر) انجام شده است. چارچوب نظری این پژوهش از رهیافت ترکیبی از حوزه ها و مبانی نظری مرتبط با نظریات جامعه شناسانی مانند بک، هابرماس، گیدنز، تومه و کاستلز، بوردیو است. تحقیق به روش کمی و با استفاده از راهبرد پیمایش از نوع توصیفی و همبستگی و از ابزار پرسشنامه استاندارد شده (سبک زندگی زیست محیطی) و خود محقق ساخته (فرهنگ شهروندی و شهروندی فرهنگی) به اجرا درآمدهاست. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با ۶۶۰ نفر و نمونه ها به شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و تصادفی ساده انتخاب شده اند. نتایج توصیفی نشان می دهد که شهروندان در سطح متوسط (۵۰/۱۱۵) برخوردار از سبک زندگی سلامت زیست محیطی، در سطح متوسط از فرهنگ شهروندی (۳۴/۷۰) و متوسط روبه بالا از شهروندی فرهنگی (۶۶/۳۴) برخوردارند.نتایج آزمون همبستگی نشان از معنادار بودن رابطه بین فرهنگ شهروندی (۲۶/۰) و شهروندی فرهنگی (۳۱/۰) با سبک زندگی سلامت زیست محیطی دارد. نتایج رگرسیونی حاکی از آن است که از بین متغیرهای مستقل ابعاد فرهنگ شهروندی (تمایل به انجام تعهدات شهروندی و آگاهی از حقوق شهروندی) و ابعاد شهروندی فرهنگی (پذیرش تنوعات فرهنگی و گرایش ها فرهنگی)، متغیرهای پذیرش تنوعات فرهنگی با مقدار بتای (۳۹/۰)، انجام تعهدات شهروندی (۳۶/۰)، بیش ترین سهم را در تبیین متغیر وابسته داشته اند. معادله پیش بینی سبک زندگی زیست محیطی می تواند ۳/۳۰ درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کند.بر اساس نتایج، ارتقاء و تقویت فرهنگ شهروندی و شهروندی فرهنگی به گسترش سبک زندگی سلامت زیست محیطی در جامعه منجر می شود. چکیده بلند:مقدمهشواهد حاکی از آن است که وضعیت محیط زیست بحرانی و هشداردهنده است. ازاین رو افراد نیاز دارند که از شرایط محیط زیست و نقش خود در تغییرات آن، فهمی به دست آورند یا بتوانند سبک زندگی و رفتارهای اجتماعی خود را با اصول محیط زیست هماهنگ کنند. فرهنگ عامل اصلی و به معنای موتور توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست است. بهبود محیط زیست زمانی حاصل خواهد شد که محیط طبیعی و فرهنگی انسان باهم مرتبط باشند. این پژوهش به مطالعه و تحلیل جامعه شناختی از مفهوم شهروندی فرهنگی، فرهنگ شهروندی و سبک زندگی زیست محیطی در سه شهر ملایر، نهاوند و همدان واقع در استان همدان می پردازد. روش شناسیدر این تحقیق، از روش کمی و با استفاده از راهبرد پیمایش از نوع کاربردی، توصیفی و همبستگی استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شهروندان ۱۸ تا ۷۰ ساله ساکن در سه شهر استان همدان (ملایر، نهاوند و همدان) بوده است؛ طبق سرشماری نفوس و مسکن (۱۳۹۵)، تعداد کل افراد جامعه مورد مطالعه ۵۷۴۴۷۷ نفر بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران کمی با توجه به واریانس که از طریق پیش آزمون به دست آمده است، برابر با ۶۶۰ نفر انتخاب شدند. در این پژوهش از روش های نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای  اسنفاده گردید. برای گردآوری داده ها برای متغیر وابسته سبک زندگی سلامت زیست محیطی از پرسشنامه (EAI) میلفونت و دوکیت و برای متغیرهای مستقل از پرسشنامه ا ی خود محقق ساخته استفاده شده است سنجش سوالات پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت (۵ قسمتی از ۱- ۵) بوده است و مرکب از ۷۴ سوال که پاسخگویان به صورت بی نام اقدام به پر کردن آن کرده اند. یافته های پاسخگویان بر اساس آمار توصیفی و استنباطی و با به کارگیری از نرم افزار spss۲۲ و با استفاده از آماره هایی چون: رگرسیون، ضریب پیرسون، آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (F) و تحلیل مسیر مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است. همچنین قبل از فرایند تحلیل استنباطی وضعیت نرمال بودن متغیرهای اصلی تحقیق به وسیله آزمون کلموگروف – اسمیرنف (k- S) بررسی شده است. تجزیه و تحلیل یافته هانتایج توصیفی نشان می دهد که شهروندان در سطح متوسط (۵۰/۱۱۵) برخوردار از سبک زندگی سلامت زیست محیطی، در سطح متوسط از فرهنگ شهروندی (۳۴/۷۰) و متوسط روبه بالا از شهروندی فرهنگی (۶۶/۳۴) برخوردارند. نتایج آزمون همبستگی نشان از معنادار بودن رابطه بین فرهنگ شهروندی (۲۶/۰) و شهروندی فرهنگی (۳۱/۰) با سبک زندگی سلامت زیست محیطی دارد. نتایج رگرسیونی حاکی از آن است که از بین متغیرهای مستقل ابعاد فرهنگ شهروندی (تمایل به انجام تعهدات شهروندی و آگاهی از حقوق شهروندی) و ابعاد شهروندی فرهنگی (پذیرش تنوعات فرهنگی و گرایش ها فرهنگی)، متغیرهای پذیرش تنوعات فرهنگی با مقدار بتای (۳۹/۰)، انجام تعهدات شهروندی (۳۶/۰)، بیش ترین سهم را در تبیین متغیر وابسته داشته اند. معادله پیش بینی سبک زندگی زیست محیطی می تواند ۳/۳۰ درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کند. نتیجه گیریتوسعه پایدار بدون محیط زیست و حفاظت از آن نه معنا دارد و نه امکان پذیر است. توسعه پایدار، محیط زیست پایدار لازم دارد. از سوی دیگر محیط زیست مناسب و پایدار به شهروندان با فرهنگ شهروندی و شهروندی فرهنگی بالا نیاز دارد؛ بنابراین با توجه به اثرگذاری دو متغیر شهروندی فرهنگی و فرهنگ شهروندی بر سبک زندگی زیست محیطی شهروندان باید درک و فهم پایه از محیط زیست داشته باشند و برای بهبود محیط زیست دارای انگیزه و احساس مسئولیت باشند و مهارت های لازم برای حل مسایل محیط زیستی را بیاموزند و از آن ها آگاهی داشته باشند. همچنین تدوین و برنامه ریزی جامع آگاه سازی در زمینه حقوق، وظایف شهروندی برای بالا بردن سطح آگاهی جامعه ضروری به نظر می رسد. با توجه به اینکه استان همدان از تنوع قومی و فرهنگی برخوردار است و با نظر به اینکه شهروندی یک سازه اجتماعی و فرهنگی است و مطابق نتایج بر سبک زندگی زیست محیطی شهروندان موثر می باشد، باید بستر اجتماعی و فرهنگی این پدیده را با رویکرد های ارزشی، بومی و محلی آن خرده فرهنگ متناسب کرد.

Keywords:

توسعه پایدار , سبک زندگی زیست محیطی , شهروندی فرهنگی , فرهنگ شهروندی , همدان