محمدباقر آخوندی - عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه بیرجند

خانواده مسلمان ایرانی در شرایط کنونی با مسائل اجتماعی متعددی روبرو است که به زعم این مقاله ناشی از فاصله گرفتن از نسخه بومی ملی و دینی خانواده می باشد. براین اساس هدف این پژوهش کشف نظام اجتماعی خانواده در آموزه های قرآنی است که از طریق پاسخگویی به دو سوال زیر میسر می شود. صورت بندی نقشی در نظام اجتماعی خانواده، چیست؟ و ترکیب نقشی در نظام اجتماعی خانواده، اقتضای چه نوع رابطه اجتماعی را دارد؟ روش تحقیق کیفی و و با روش کیفی ترکیبی از سه رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، تحلیل محتوا کیفی و روش داده بنیاد است. یافته های نشان می دهد صورت بندی نقشی در خانواده به گونه ای تنظیم شده که نقش های نرم، عاطفی ومحوری در تحققی اهداف خانواده، مربوط به موقعیت های زنانه و نقش های سخت، رسمی و ابزاری، مربوط به موقعیت های مردانه است. مهم ترین نقش فرزندان احسان به والدین ومهم ترین نقش نظام خویشاوندی حمایت اجتماعی از خانواده است. نتیجه اینکه ترکیب نقش های زنانه و مردانه در خانواده رابطه اجتماعی دوستانه، محبت آمیز و مبتنی بر ایثار، آرامش، اطمینان و اعتماد را شکل می دهد.

نظام اجتماعی، نقش اجتماعی، موقعیت اجتماعی ، صورت بندی نقشی