علی اکبر مظفری - دانشگاه کردستان، دانشکده کشاورزی، بخش علوم باغبانی
آرمین ساعدموچشی - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، کرمانشاه

با توجه به افزایش اهمیت استفاده از تریتیکاله در مصارف غذایی و دامی، هدف از مطالعه حاضر بررسی میزان حساسیت ومقاومت ژنوتیپ های تریتیکاله به تنش خشکی با استفاده از شاخص های مقاوت بود. همچنین نوع رابطه و اهمیت هر کدام ازشاخص های مقاومت در ترتیتیکاله در شرایط تنش خشکی و نرمال با استفاده از روش پیشرفته آماری مورد بررسی قرارگرفت. در این مطالعه تعداد ۳۰ ژنوتیپ تریتیکاله مدت چهار سال در مناطق مختلف شامل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی زرقان در استان فارس (۲۰۱۷)، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قاملو در استان کردستان (۲۰۱۸) و دردانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سنندج (۲۰۱۹ و ۲۰۲۰) کشت گردید. تاریخ کشت برای هر سال متفاوت در نظرگرفته شد تا حداکثر تفاوت بین ارقام و اثر محیط به طور صحیح قایلیت برآورد داشته باشد. از طرح بلو ک های کامل تصادفیبا سه تکرار برای هز ژنوتیپ در این مطالعه استفاده گردید. برای بررسی ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر حساسیت و تحمل به تنش خشکی ، شاخص های تنش محاسبه شد. این شاخص ها شامل شاخص های SSI ، TOL ، MP ، YI ، YSI ، STI ، STS وGMP بود. استفاده از هر کدام از تک شاخص های تحمل تنش در هر مطالعه ممکن است نتایج متفاوتی را نشان دهند.بنابراین، استفاده از یک روش مناسب برای جمع بندی نتایج این شاخص ها و ارتباط ان ها باژنوتیپ ها ضروری به نظرمی رسد. در این مطالعه پیشنهاد شد که برای حل این مشکل از هیت مپ استفاده گردد. نتایج این روش تا حدود بسیار زیادیهمسو و تایید کننده تجزیه به مولفه های اصلی است ولی درک و تفسیر آن بسیار ساده بوده و نیاز به دانش آماری و تخصصیندارد. همچنین، ژنوتیپ های ۲۴، ۱۳، ۹ و ۱۰ ژنوتیپ های مناسب برای هر دو شرایط تنمش و بدون تنش تشخیص داده شدند، در حالی که ژنوتیپ ۹ بهترین ژنوتیپ برای حالت بدون تنش خشکی و ژنوتیپ های ۲۴، ۱۳ و ۱۰ مطلوبیت بیشتری برای شرایط تنش خشکی دارند.

بای پلات، تجزیه کلاستر، شاخص تحمل تنش خشکی، نمودار همبستگی، هیت مپ