شکوفه خاندانی - دانشجوی دکترای رشته ژنتیک و به نژادی گیاهی بخش ژنتیک و به نژادی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
سیدرضا قلی میرفخرایی - استادیار رشته ژنتیک و به نژادی گیاهی، بخش ژنتیک و به نژادی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
قاسم محمدی نژاد - استاد رشته ژنتیک و به نژادی گیاهی،بخش تولید و ژنتیک گیاهی و پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،ایران
سمیه ساردوئی نسب - دکترای ژنتیک و به نژادی گیاهی، بخش ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه باهنر کرمان، ایران

گندم نان (.Triticum aestivum L) از مهمترین محصول غذایی استراتژیک است که تنش های محیطی مختلفی از جملهسرمای دیررس بهاره باعث کاهش عملکرد آن می شود. خسارت سرمای دیررس بهاره پس از سپری شدن سرمای زمستانه وبا شروع دوره رشد بهاره گیاه، با پایین آمدن ناگهانی دما، به وقوع می پیوندد. به منظور بررسی شاخص کلروفیل در تنشسرمای دیررس بهاره ۲۷۲ ژنوتیپ گندم در قالب طرح آلفا لاتیس (۱۷×۱۶) در دو تکرار در گلدان، کشت شدند و گلدان هادر مرحله زایشی برای اعمال تنش به اتاق رشد منتقل شدند و شاخص کلروفیل با دستگاه ۵۰۲ - SPAD قبل و بعد از تنشاندازه گیری شد. بهطور کلی، تجزیه آلفا لاتیس باعث کاهش خطای آزمایشی میزان کلروفیل در مقایسه با طرح بلوک کاملتصادفی شد. اما مزیت نسبی این طرح چندان بیشتر از بلوک کامل تصادفی نبود (به ترتیب ۱۰۲ و ۱۰۱ درصد قبل و بعد ازتنش). بنابراین از طرح بلوک کامل تصادفی در مقایسه میانگین ها استفاده شد. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که ژنوتیپ-های مورد مطالعه از نظر این صفت دارای تنوع بسیار معنی داری (p≤۰/۰۱) بودند. میتوان نتیجه گرفت که اختلاف بینژنوتیپ های گندم به دلیل تفاوت ژنتیکی بین ژنوتیپ ها است. براساس تجزیه واریانس اندازه گیری های مکرر، تنش سرمایدیررس بهاره موجب کاهش معنی دار میانگین شاخص کلروفیل شد. ژنوتیپ ها در این تحقیق عکس العمل های متفاوتی بهاین تنش نشان دادند به طوری که ژنوتیپ های ۱۷-۸، ۴-۸، فلات و سبلان بیشترین کاهش مقدار کلروفیل داشتند و ژنوتیپ های ۲۲-۷، ۲۲-۹ و سوپرهد بیشترین افزایش شاخص کلروفیل را نشان دادند این نتایج علاوه بر اینکه اهمیت شاخص کلروفیل را در تحمل به سرما ی دیررس بهاره نشان داد کاربرد آن را هم در برنامه های به نژادی برای دسترسی به ارقامی با تحمل بیشتربه تنش سرمای دیررس بهاره امکان پذیر می سازد.

آلفا لاتیس، تنش سرمای دیر رس بهاره، شاخص کلروفیل