سیدبشیر فاضلی - دانشجوی دکتری زراعت، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه شهید چمران اهواز
موسی مسکرباشی - استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه شهید چمران اهواز
افراسیاب راهنماقهفرخی - دانشیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه شهید چمران اهواز

تنش غرقابی منجر به کاهش درصد قابل توجهی از محصول گندم در شرایط نامناسب آبیاری، زهکشی ضعیف، بالا بودنسطح آب های زیرزمینی، وجود لایه های سخت نفوذ ناپذیر و عدم تسطیح می گردد. به منظور بررسی اثر تنش غرقابی برعملکرد دانه و ماده خشک ۱۱ رقم و ۱۰ زنوتیپ گندم نان آزمایشی مزرعه ای به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایهبلوک های کامل تصادفی در ۳ تکرار اجرا شد. اعمال تنش در مرحله گلدهی (هنگامی که در نیمی از بوته ها آنتسیس تا ۵۰درصد در سنبله ساقه اصلی تکمیل شد) و در سه سطح شاهد (بدون تنش غرقابی)، تنش خفیف (۴۸ ساعت) و تنش شدید(۱۲۰ ساعت) به عنوان فاکتورهای اصلی در نظر گرفته شدند، سطح آب در طول زمان اعمال تنش حدود ۵ ساتیمتر بالاتر ازسطح خاک حفظ شد. ارقام و ژنوتیپ ها نیز به عنوان فاکتورهای فرعی لحاظ شدند. نتایج نشان داد که تنش غرقابی به مدت۴۸ ساعت منجر به کاهش ۶/۸ درصدی ماده خشک و ۱۶/۶ درصدی عملکرد دانه شد که در اکثر ارقام و ژنوتیپ ها معنی دار بود. تنش غرقابی به مدت ۱۲۱ ساعت نیز منجر به کاهش ۳۰/۹ درصدی ماده خشک و ۳۸/۸ درصدی عملکرد دانه شد، که این کاهش در همه ارقام و ژنوتیپ ها معنی دار بود. پاسخ ارقام و ژنوتیپ های مختلف نسبت به تنش غرقابی شدید و خفیفمتفاوت بود، ولی به طور کلی ارقام و ژنوتیپ های با پتانسیل عملکرد بالا پس از اعمال تنش غرقابی درصد کاهش عملکردبیشتری داشتند، با این وجود با مقایسه عملکرد در شرایط تنش غرقابی مشاهده شد به طور معنیداری دارای عملکرد بیشترینسبت به ارقام و ژنوتیپ های متحمل ولی با پتانسیل عملکرد پایین هستند. رقم مهرگان علیرغم کاهش عملکرد زیاد در مواجه با تنش غرقابی، هم در شرایط بدون تنش (۶/۹۸ تن دانه در هکتار) و هم در تیمار تنش شدید (۳/۶۸ تن دانه درهکتار) به طور معنی داری دارای عملکرد بالاتری نسبت به سایر ارقام و ژنوتیپ ها بود.

تنش غرقابی، عملکرد، گندم، شاخص حساسیت