پیوند صمیمی فر - دکترای اکولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه تبریز
جلیل شفق کلوانق - دانشیار، دانشگاه تبریز
عادل دباغ محمدی نسب - استاد، دانشگاه تبریز
یعقوب راعی - استاد، دانشگاه تبریز
قادر غفاری - دانشجوی دکتری زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه زنجان

بالنگوی شهری گیاهی است با اصالت قدیمی و کاربردهای جدید و متنوع که می تواند در کشاورزی پایدار مناطق خشکمخصوصا در تناوب محصولات دیم نقش مهمی داشته باشد. در راستای نیل به این هدف و به منظور مطالعه برخی از صفاتکمی در ۴۹ اکوتیپ بالنگوی شهری، پژوهشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار و طی دو سال در مزرعهتحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. نتایج تجزیه و تحلیل واریانس نشان داد که بین سال ها از نظر صفاتمورد مطالعه اختلاف معنی دار وجود ندارد، بین اکوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی دار مشاهده گردید کهنشان دهنده تنوع ژنتیکی بین اکوتیپ ها می باشد. در مقایسه میانگین صفات بیشترین عملکرد دانه در واحد سطح مربوط بهاکوتیپ شماره ۳۸ (روستای دهلان هشترود) با میانگین ۱۱۷ گرم در مترمربع بود، بیشترین عملکرد علوفه خشک در واحدسطح مربوط به اکوتیپ شماره ۸ (توده بومی کلوانق ۷) با میانگین ۲۶۵/۸ گرم در مترمربع بود. بالاترین میزان بیوماس درواحد سطح نیز مربوط به اکوتیپ شماره ۸ (توده محلی کلوانق ۷) با میانگین ۳۶۵ گرم در مترمربع بود. اکوتیپ شماره ۲۶(کلوانق ۱۵) بالاترین تعداد دانه در بوته با میانگین ۱۸۹/۹ دانه را به خود اختصاص داد زیرا دارای بیشترین تعداد کپسول درساقه اصلی و بیشترین تعداد دانه در ساقه نیز بود. اکوتیپ شماره ۳۵ (روستای پارام ۲ هریس) با میانگین ۵/۴۵ گرم بیشترینوزن هزاردانه را داشت. از طرف دیگر بیشترین شاخص برداشت دانه با میانگین ۴۱/۶ درصد متعلق به اکوتیپ شماره ۲۴ (توده محلیکلوانق ۱۴) بود. تجزیه خوشه ای بر اساس صفات مورد ارزیابی، ۴۹ اکوتیپ بالنگوی شهری را در ۴ خوشه قرار داد. با توجه بهیافته های پژوهش حاضر می توان اظهار کرد، اکوتیپ شماره ۲۶(کلوانق ۱۵) از نظر تعداد دانه در بوته، اکوتیپ شماره ۳۵(روستای پارام ۲ هریس) از نظر وزن هزار دانه، اکوتیپ شماره ۳۸ (زنجان) از نظر عملکرد دانه در واحد سطح، اکوتیپ شماره۸ (کلوانق ۷) از نظر عملکرد کاه در واحد سطح، اکوتیپ شماره ۸ (کلوانق ۷) از نظر عملکرد بیولوژیکی در واحد سطح واکوتیپ شماره ۲۴ (محلی کلوانق ۱۴) از نظر شاخص برداشت دانه از میانگین بالاتری نسبت به ۴۹ اکوتیپ مورد ارزیابیبرخوردار بودند. بر اساس نتایج این تحقیق اکوتیپ های ۲۶، ۸، ۳۸، ۳۵ و ۲۴ در ارتباط با صفات مورد مطالعه می توانند بعنوانبرترین اکوتیپ ها برای کشت و تغذیه دام توصیه شوند.

اکوتیپ، بالنگوی شهری (قره زرک)، عملکرد، اجزای عملکرد