رضا رفیعی راد - دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران(نویسنده مسئول).
مهدی محمد زاده - استاد، گروه هنرهای اسلامی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران.

 ورود مبانی هنر مدرن، از زمان صفوی و قاجار به ایران و از زمان زمامداری شاه امان الله به بعد در افغانستان، تغییرات بنیادینی را در هنر، به ویژه نقاشی، به وجود آورد و سنت های تصویری نگارگری را به حاشیه راند. از طرف دیگر، افزایش حضور زنان به عنوان هنرمند، به نحوی بی سابقه، سبب شکل گیری گروه پرشمار، جدید و موثر در تاریخ هنر این دو کشور شد. نحوه تعاملات زنان نقاش معاصر این دو کشور به عنوان قشر تاثیرگذار در حوزه هنرهای تجسمی که مانند مردان، از یک طرف با سنت تصویری نگارگری و از طرف دیگر با واردات مبانی هنرهای تجسمی مدرن و تاثیرات آن مواجه بوده اند، مسئله پژوهش حاضر است. حال سوال این است که آثار بانوان نقاش معاصر ایران و افغانستان، چه شیوه هایی را در جهت کاربست سنت های تصویری و ترسیمی نگارگری در نقاشی معاصر ارائه کرده اند و این شیوه ها، چه شباهت ها و تفاوت هایی با یکدیگر دارند. در این راستا یافته های پژوهش حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و تطبیقی انجام شده، ضمن معرفی زنان نقاش این دو کشور که سنت تصویری و ترسیمی نگارگری را به کار گرفته اند، شباهت ها و تفاوت هایی را نیز در این شیوه ها و تکنیک ها در آثارشان متمایز می کند که شیوه های مشترک آنها را می توان در قالب تحلیل سطوح، به کارگیری ابژه های معاصر، کاربست تلفیقی نقوش گیاهی و جانوری، تبعیت از تحولات نگارگری معاصر، کاربست مبانی هنرهای تجسمی غربی در نگارگری و تغییر و تحول در مصالح و مفاهیم، با تفاوت های جزئی یا کلی مشاهده کرد. در ذیل هر کدام از این شیوه های مشترک می توان ابداعات و نوآوری هایی را مشاهده کرد که به طوراخص، به کشور ایران یا افغانستان، اختصاص دارد.   

نقاشی معاصر ایران, نقاشی معاصر افغانستان, سنت های نگارگری, نقاشان زن ایران و افغان