توسعه ی هژمونیک ایران در منطقه ی خزر و فراخزر

منطقه ی خزر تا پیش از فروپاشی شوروی سابق از اهمیت چندانی برخوردار نبوده؛ اما در یک دهه ی گذشته، کشف منابع جدید انرژی در این منطقه و اهمیت یافتن موقعیت ژئوپلیتیک آن که در مسیر اروپا، آسیا و خاورمیانه قرار دارد و نیز نقش مهم آن در ایجاد توازن قدرت در جهان، توجه شدید کشورهای غرب و روسیه به این منطقه را برانگیخت. منطقه ی فراخزر نیز که در زمان اتحاد جماهیر شوروی به بخش های شرقی دریای خزر اطلاق می شد و از دید جغرافیایی می توان آن را به قلمروهای غربی خزر هم تعمیم داد، نگاه کشورهای قدرتمند را به خود جلب کرده است. تحولات آینده ی این دو منطقه و نقش آن در قدرت و هژمونی کشورها، ایجاب می کند که ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای منطقه ی خزر، برای گسترش دامنه ی نفوذ خود در آنجا برنامه ریزی کند. ایران از میان همه ی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای و به ویژه در مقایسه با روسیه، دارای مزیت ها و توانش های هژمونیک مساعدتری است که این کشور را برای در پیش گرفتن سیاست خارجی پیشرونده توانا می سازد. این مقاله با تکیه بر مفهوم پسامدرن هژمونی در ژئوپلیتیک که ملهم از نظریات آنتونیو گرامشی و مکتب فرانکفورت است، به طرح این فرضیه می پردازد که ایران می تواند با تکیه بر توانش های ژئوپلیتیک خود در سیاست خارجی، نفوذ منطقه ای و فرامنطقه ای فراوانی در خزر بدست آورد که «بار هژمونیک» به سیاست خارجی ایران می بخشد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات و یافته های آن، به روش کتابخانه ای و استادی گردآوری شده است. بررسی نشان می دهد که ایران با تکیه بر توانش های ژئوپلیتکی در سیاست خارجی خود، می تواند هژمونی خود را در این منطقه برقرار و پایدار سازد.

Keywords:

منطقه ی خزر و فراخزر , ایران , توانش ژئوپلیتیکی , هژمونی