مهیار خانی مقدم - استادیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه گیلان؛ رشت، ایران
سیده سعیده غروی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم؛ قم، ایران

تاریخ دریافت: ۱۶/۰۸/۱۳۹۹   |   تاریخ پذیرش: ۱۳/۰۲/۱۴۰۰مساله بطن، ازجمله مباحث چالشی در مورد قرآن است که مفسران تحلیل های مختلفی درباره آن داشته اند. آراء علامه طباطبایی وآیت الله معرفت نیز دراین باره، گاهی مختلف و گاهی متعارض هستند که پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی چگونگی و چرایی دیدگاه این دو مفسر معاصر شیعه، درباره  بطن قرآن و ابعاد مرتبط با آن می پردازد. بر اساس نتایج پژوهش، اولا هردو مفسر، بطن را صرفا «معنا» دانسته اند اما در تفسیر، «مصداق» را نیز با عنوان «تاویل» و «جری» برای آن قائلند؛ بر اساس روایات، باید بطن را «معنا» و «مصداق» دانست. ثانیا علامه، بطن را از سنخ مدلولات مطابقی الفاظ و آیت الله معرفت، آن را مدلول التزامی کلام می داند؛ اما نمونه های بطنی علامه، دارای دلالت التزامی است. ثالثا علامه، گستره بطن را شامل همه آیات قرآن دانسته و آیت الله معرفت نیز با وجود درنظرنگرفتن بطن برای آیات الاحکام، در آثار بعدی به بیان بطن برای آن ها پرداخته و گستره آیات دارای بطن را وسیع در نظر گرفته است. رابعا، هردو اندیشه ور، دست یابی به باطن را منحصر به معصوم ندانسته، اما علامه راه کشف آن را از طریق تدبر ممکن می داند و آیت الله معرفت، از طریق تنقیح مناط و الغای خصوصیت و همگانی کردن آن. © خانی مقدم، م؛ غروی، س.س. (۱۴۰۰).تحلیل انتقادی دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله معرفت درباره بطن قرآن کریم، دوفصل نامه پژوهش های تفسیر تطبیقی. ۷ (۱۳)، ۱۵۷-۱۲۷.  Doi: ۱۰.۲۲۰۹۱/PTT.۲۰۲۱.۵۴۸۳.۱۷۵۱

بطن قرآن, تفسیر بطنی, عالمان بطون, آیت الله معرفت, علامه طباطبایی