علیرضا الماسی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
امیر مهدوی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
جینگ ون مائو - استاد، آزمایشگاه مرکزی ارزیابی فلززایی و ذخیره های معدنی، موسسه ذخیره های معدنی، آکادمی علوم زمین چین

ذخیره های مس پورفیری به طور شاخص اکسیدان هستند. فوگاسیته اکسیژن (fO۲) یک فاکتور کلیدی کنترل کننده برای پیدایش ذخیره های مس پورفیری است. برپایه مقدار عنصرهای فرعی در کانی زیرکن، مقدار Ce۴+/Ce۳+ زیرکن های ماگمایی کرتاسه (۱/۶۵-۹/۶۵ میلیون سال پیش) مربوط به توده های آذرین درونی کانه دار اندیس مس پورفیری گزو در بلوک طبس و فوگاسیته اکسیژن ماگمای مادر آن برآورد شد. مقدار Ce۴+/Ce۳+ در زیرکن های توده گزو متوسط تا کم (بازه ۱۰ تا ۳۸۵ با میانگین ۱۱۰) است که نشان دهنده ذخیره ای کوچک است. با توجه به مقدار فوگاسیته اکسیژن کم ماگمای گزو (میانگین ∆FMQ ~ ۱+)، هنگام تبلور زیرکن های ماگمایی، ماگما حالت فوق اکسیدان (بالای بافر هماتیت-مگنتیت (HM) و ۴~ΔFMQ +) نشان نمی دهد که این ویژگی برای رخداد کانی سازی پورفیری مطلوب نیست. این حالت با شواهدی مانند پیدایش ماگما از ذوب پریدوتیت گوشته سنگ کره ای متاسوماتیسم شده با دخالت کم صفحه فرورانش و کانی شناسی ذخیره (نبود هم رشدی هماتیت-مگنتیت و انیدریت) تایید می شود. فرایند آغشتگی هنگام بالاآمدن و جایگزینی، اثر کاهشی بر فوگاسیته اکسیژن توده های جایگزین شده گزو داشته است.

سریم, زیرکن, فوگاسیته اکسیژن, توده های آذرین درونی کانه دار, ماگمای اکسیدان, مس پورفیری گزو