فرهاد پیرمحمدی علیشاه - استادیار، گروه زمین شناسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

توده گرانیتی هریس در شمال باختری ایران و باختر شهرستان شبستر رخنمون دارد. از دیدگاه زمین شناسی، این منطقه بخشی از پهنه ساختمانی البرز باختری- آذربایجان به شمار می رود. این توده سازند کهر را قطع کرده و خود با رسوب های پرمین با دگرشیبی آذرین پی پوشیده شده است. ترکیب سنگ شناسی این توده آلکالی فلدسپار گرانیت با ماهیت متاآلومینوس تا پرآلومینوس است. بافت غالب و عمده این سنگ ها دانه ای و پرتیتی است. کوارتز، فلدسپار پتاسیم، پلاژیوکلاز از کانی های اصلی سازنده این سنگ ها هستند و بیوتیت، آمفیبول، پیروکسن، آپاتیت، اسفن و زیرکن از کانی های فرعی سازنده آنها به شمار می روند. بی هنجاری منفی Eu در نمودار REE نشان دهنده حضور پلاژیوکلاز در سنگ خاستگاه و یا جدایش پلاژیوکلاز هنگام تکامل ماگمای سازنده این سنگ هاست. بررسی های زمین شیمیایی نشان می دهند گرانیت های هریس ماهیت نوع A دارند و به علت فقیربودن از Nb، با نوع A۲ همخوانی دارند. همچنین، بی هنجاری منفی Ba و غنی شدگی Rb و Th نسبت به Ta و Nb نشان دهنده خاستگاه پوسته ای این سنگ هاست. در این گرانیت ها Ba بهنجاری منفی بیشتری نسبت به گرانیتهای پس از برخورد نشان میدهد و مقدار Zr، Ta، Nb و Yb تا اندازه ای از گرانیتهای پس از برخورد بیشتر است. بر این اساس، توده گرانیتی هریس از نوع گرانیتهای درون صفحهای و غیرکوهزایی است که در محیط کششی پس از برخورد پدید آمده است. خاستگاه این گرانیت ها احتمالا ذوب بخشی پوسته زیرین با ترکیب تونالیتی- گرانودیوریتی است.

هریس, گرانیت, پس از برخورد, ماگماتیسم, تونالیت- گرانودیریت