محمد اسماعیل عبداللهی - عضو و مدیر گروه عرفان اسلامی پژوهشکده بین المللی عروه الوثقی

مساله «وجود شناسی» عموما و چگونگی تحقق جهان کثرت و رابطه آن با جهان وحدت خصوصا از بنیادی­ترین مسائلی است که بر دیگر مباحث نظام هستی­شناختی در فلسفه و عرفان اثر می­گذارد. برخی رابطه جهان کثرت با جهان وحدت را از نوع وحدت سنخی وجود می­دانند، برخی دیگر نیز وحدت حقه سریانی را مطرح می­کنند و عده­ای دیگر از جمله عارفان مسلمان، رابطه جهان کثرت با واجب متعال را از نوع وحدت شخصی وجود دانسته و آن را برگرفته از عقل و وحی می­دانند. مساله­ای که این تحقیق در صدد پاسخ قرآن پایه به آن است عبارت است از: در نظام هستی شناسی عرفانی، بین جهان کثرت و جهان وحدت چه نوع رابطه­ای برقرار است؟ از این رو هدف این تحقیق، کشف مناسبات مستند به قرآن کریم بین جهان کثرت و جهان وحدت است. این تحقیق، از نوع پژوهش­­های توسعه­ای و با بهره­گیری از روش توصیفی تحلیلی و روش تحقیق کتابخانه­ای، به اثبات فرضیه«برقراری نسبت بین وحدت و کثرت بر پایه وحدت شخصی وجود» پرداخته است. خوانش قرآنی نسبت به دست آمده در برقراری ارتباط بین دو جهان مذکور و استخراج مستندات قرآنی آن، وجه عمده تمایز این تحقیق با پژوهش­های همسو می­باشد. با کنکاش بر روی این مساله، به دست آمد که آیات زیادی برای اثبات رویکرد عرفانی در ارتباط جهان کثرت با جهان وحدت وجود دارد. با تحلیل عرفانی صورت گرفته بر روی آیات مرتبط، گزاره راهبردی«وجود در واجب متعال منحصر است و عالم ممکنات به منزله تجلیات، ظهورات و شئونات او هستند»، استخراج شد که می­تواند مبنای پژوهش­های بعدی پیرامون نظام مسائل عرفان قرآنی باشد.

وحدت وجود, وحدت شخصی وجود, قرآن کریم, وجود عرفانی, جهان کثرت و جهان وحدت