ارزیابی کمی فسفر محلول و زیست توده میکروبی آزاد شده توسط برخی سویه ها از فسفات های نامحلول به منظور انتخاب باکتری های کارآمد

سابقه و هدف: اثربخشی کود های شیمیایی فسفری در کشاورزی بسیار پایین و در حدود ۲۵-۵ درصد است. این امر موجب مصرف بیشتر این کود ها گشته که افزون بر هزینه بر بودن، پیامد های زیانبار زیست محیطی را نیز در پی داشته است. بنابراین، ضروری است گزینه ای مناسب برای جبران مصرف بخشی از این کود ها معرفی گردد. باکتری های حل کننده ی فسفات به دلیل توانایی در انحلال فسفات های نامحلول، به عنوان گزینه-ای امیدوار کننده برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی فسفری در محیط خاک شناخته شده اند. این باکتری ها می توانند بخشی از فسفر حل شده را جذب نمایند که همان فسفر زیست توده میکروبی است. این فرایند به سیستم های طبیعی اجازه می دهد بدون استفاده از کودهای فسفاتی، خود پایدار باشند. با توجه به نقش سویه-های باکتریایی توانمند در انحلال فسفات های نامحلول و اهمیت فسفر زیست توده ی میکروبی در تامین بخشی از فسفر گیاهان در درازمدت، این پژوهش با هدف انتخاب سویه های کارآمد با اندازه گیری کمی فسفر محلول و زیست توده میکروبی پس از مایه زنی باکتری ها در محیط اسپربر دارای منابع مختلف فسفاتی انجام شد.مواد و روش ها: این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور و در سه تکرار انجام گردید. فاکتور اول مایه زنی با سویه ها ی باکتری شامل:Tkd/۴ flaccumfaciens Curtobacterium،Ggd/۴ Pantoea agglomerans و yanoikuyae Rpd/۴ Sphingobium، همگی جدا سازی شده از معدن فسفات جیرود شمشک، RPY Bacillus pumilus جداسازی شده از معدن فسفات اسفوردی یزد، Ps/۱۴ Pseudomonas putida تهیه شده از موسسه ی تحقیقات خاک و آب (جداسازی شده از خاک مزارع ذرت) و شاهد (دارای منابع فسفات بدون مایه زنی باکتری ) و فاکتور دوم شامل سه منبع فسفات: تری کلسیم فسفات، فیتات کلسیم و خاک فسفات بودند. ویژگی های اندازه گیری شده شاملpH ، EC، مقدار فسفر محلول و فسفر زیست توده ی میکروبی بود. فسفر حل شده ی کل از منبع فسفات (مجموع فسفر محلول و فسفر زیست توده ی میکروبی)، نسبت فسفر محلول به فسفر زیست توده ی میکروبی و درصد جذب زیستی فسفر نیز محاسبه شدند.یافته ها: اثر سویه ی باکتری، منبع فسفات و بر هم کنش آنها بر همه ی ویژگی ها معنی دار بود (P ≤۰.۰۱). توانایی سویه ی Ps/۱۴ در ویژگی فسفر محلول، در هر سه منبع فسفات بیش از دیگر سویه ها بود. همه ی سویه ها از تری کلسیم فسفات نسبت به دو منبع فسفات دیگر، فسفر بیشتری جذب نمودند. فسفر زیست توده ی میکروبی در تیمار های خاک فسفات مایه زنی شده با همه ی سویه ها به جزء سویه ی Tkd/۴ بیش از تیمار های فیتات کلسیم مایه زنی شده با آن سویه ها بود. کمترین pH (۳) و بیشترین EC (dS m-۱ ۵۳/۱) به-ترتیب در تیمارهای خاک فسفات و تری کلسیم فسفات مایه زنی شده با سویه ی Ps/۱۴ دیده شد.نتیجه گیری: سویه های مورد مطالعه اثرات متفاوتی بر دو ویژگی مقدار فسفر محلول و فسفر زیست توده ی میکروبی از منابع مختلف فسفات داشتند. توانایی سویه ی Ps/۱۴ در انحلال فسفر از هر سه منبع فسفات، بیش از دیگر سویه ها بود. نتایج نشان داد، لزوما سویه ای که پتانسیل بیشتری در انحلال فسفر از یک منبع دارد همان پتانسیل را در جذب فسفر از آن منبع ندارد. این را می توان به ماهیت ماده ی حل شونده و کارایی ریزموجود حل کننده نسبت داد. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که می توان فسفر حل شده کل را به طور قوی تری به فسفر محلول نسبت داد تا فسفر زیست توده ی میکروبی. در کل نتایج نشان داد توانایی برخی از باکتری های مورد مطالعه در هر دو ویژگی فسفر محلول و فسفر زیست توده ی میکروبی، می تواند به عنوان گزینه ای امیدبخش در کاهش مصرف کودهای شیمیایی فسفری و افزایش اثربخشی آنها مد نظر قرار گیرد.

Keywords:

باکتری حل کننده ی فسفات , تری کلسیم فسفات , خاک فسفات معدن , فسفر زیست توده ی میکروبی , فیتات کلسیم