نعمت هدایت ایوریق - دانشگاه محقق اردبیلی
رضا خلخالی ایوریق - دانشگاه محقق اردبیلی
رضا سیدشریفی - دانشگاه محقق اردبیلی
مصطفی عمری - دانشگاه محقق اردبیلی

علیرغم وجود تنوع بالا در ژنوم میتوکندریایی و خط مادری، تنوع کمی در کروموزوم Y و خط پدری در اغلب پستانداران، از جمله اسب ها وجود دارد. تاکنون مطالعات کمی در زمینه شناسایی تنوع ژنتیکی در کروموزوم Y اسب ها در جهان صورت گرفته است. در مطالعه کنونی، از تعداد ۵۳ اسب از شش جمعیت نژادی مختلف در ایران شامل شامل اسب های موجود در باشگاه­های سوار کاری  شهرستان اردبیل (۲۴ نمونه)، اسب های بومی شمال­غرب (باشگاه­ها) (۱۷ نمونه)، اسب های کردی (۱۵ نمونه)، اسب های عرب (۱۰ نمونه)، اسب های دره شوری (۱۰ نمونه) و اسب های قره باغ (۵ نمونه)  نمونه گیری شده و برای شناسایی تنوع در کروموزوم Y قطعه ۲۶۴ جفت بازی از طریق روش توالی­یابی سانگر مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که شش جایگاه متغیر در بین توالی ها وجود دارد که منجر به ایجاد نه هاپلوتایپ مختلف می شوند. از بین هاپلوتایپ های شناسایی شده، هاپلوتایپ دو (H-۲) با در برگرفتن ۱۵ نمونه، بزرگترین هاپلوتایپ محسوب شد. میانگین تنوع نوکلئوتیدی و تنوع هاپلوتایپی به ترتیب برابر با ۰۰۶۷/۰ و ۸۱/۰ برآورد شد. هاپلوتایپ های یک (H-۱) و دو (H-۲) با در برگرفتن پنج نژاد از شش نژاد مورد مطالعه، متنوع ترین هاپلوتایپ ها بودند. اسب های عرب و دره شوری با فاصله ژنتیکی ۰۰۳۲۷/۰ نزدیکترین نژادها و اسب های نمونه گیری شده از باشگاههای سوارکاری اردبیل و قره باغ با فاصله ژنتیکی ۰۰۸۲۲/۰ دورترین نژادها نسبت به هم هستند. همچنین مشخص شد که برخلاف نژاد عرب، نژاد قره باغ دارای کمترین قرابت ژنتیکی پدری با اسب های ایرانی می باشد.

اسب های ایرانی, تنوع ژنتیکی, خط پدری, کروموزوم Y, هاپلوتایپ