حمزه علی بهرامی - استادیار گروه معارف، دانشکه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

واژه بنیادگرایی معمولا هم نشین با معنای سنت گرایی و متضاد با گفتمان مدرنیته و به مفهوم بازگشت به اصول اولیه و دوران باعظمت گذشته با رجوع به متن کتاب و سنت به کار رفته است. سلفیه از فرقه های معاصری است که گاهی از آن ها با نام بنیادگرایان اسلامی یاد می شود. بنیادگرایان سلفی معاصر به سه گرایش بنیادگرایان سلفی آفریقا، بنیادگرایان سلفی حجاز و یمن و بنیادگرایان سلفی شبه قاره هند تقسیم پذیرند. از این میان سلفیان شبه قاره هند کمتر شناخته شده هستند. بخشی از سلفیان شبه قاره در همسایگی شرق ایران هستند که شناخت عمیق آن ها از دید امنیتی و فرهنگی به ویژه در شرایط کنونی با روی کارآمدن طالبان ضرورت بیشتری دارد. هدف ما در این پژوهش ارائه تعریفی از بنیادگرایی و تبیین اصلی ترین عناصر بنیادگرایی سلفی شرق ایران است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بنیادگرایان سلفی معاصر جنبشی یکدست و یکپارچه با باورهای مشترک نیستند. این جنبش ها از ظرفیت هایی بهرمند هستند که بسته به تعامل با دیگران می تواند فرصت باشد یا تهدید. برخی از این ویژگی ها و جنبه های مثبت بنیادگرایان شرقی نوع نگاه آن ها به استکبار جهانی آمریکا و اسرائیل و همچنین داشتن گرایش های صوفیانه و عارفانه است. ایستادگی در برابر فرهنگ مدرن و مدرنیته و غرب ستیزی آن ها نیز از دیگر وجوه متمایز بنیادگرایان افغانستان و پاکستان است. گرایش به ابوحنیفه و ابومنصور ماتریدی فرصتی برای گفت وگوهای عقلی و پذیرش قواعد عقلانی بین المللی در میان آن ها به وجود آورده است.

القاعده, بنیادگرایی, سلفیان, شبه قاره