نغمه صفرزاده - کارشناس ارشد ارتباط تصویر، مدرس آموزشکده فنی حرفه ای دختران، اهواز، ایران

معراج پیامبر (ص) یکی از معجزه های بزرگ در دین اسلام است این رویداد از طرق مختلف ازجمله قرآن، احادیث و روایات به نسل های بعدی مسلمانان انتقال یافت. با انتشار کتاب های چاپ سنگی قاجار موضوعات مذهبی با محوریت ائمه، معصومین و پیامبر (ص) با شیوه جدید آغاز گردید. هنرمندان با تاثیر پذیرفتن از آیات و روایات متعدد، حاصل تخیل خود را درباره این رویداد در نسخه های چاپی به زبان خط و نقش به ظهور رسانده اند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعاتش مبتنی بر داده های کتابخانه ای و اسناد تصویری است. هدف این پژوهش بازشناسی و تحلیل ویژگی های بصری و محتوایی تعدادی از نسخ چاپی بازمانده معراج پیامبر (ص) است. این پژوهش با این پرسش ها مواجه است: ۱-آیا ویژگی های داستانی برگرفته از آیات قرآن در شمایل های پیامبر (ص) نمود یافته است؟ ۲- چه بازنمودهای تصویری در شمایل نگاری ها نمایان گشته است؟ ۳-ماهیت و اسلوب طرح ها همواره یکسان بوده است؟ در نتایج حاصل از ۱۳ نمونه جامعه آماری، خصوصیات و جلوه های تصویری پیامبر (ص) اغلب ساختاری واحد را دنبال می کنند. ریشه های این ساختارها در برخی از نمادها و تصاویر گاه به دوران و بیشتر به روایات و احادیث اسلامی بازمی گردد. ویژگی هایی چون مرکز توجه قرار دادن پیامبر (ص) و اعتقاد شیعه در مورد شاخص کردن شخصیت ایشان، بهره گیری از هاله های نورانی متنوع بهره گیری از پوشش چهره و عمامه تاکید بر تواضع حضرت علی (ع) به عنوان نقش شیر در برابر پیامبر (ص) و گرفتن انگشتر از ایشان و اشاره به جانشینی در رویداد غدیر خم و اشارات قرآن در سوره مائده بازمی گردد

شمایل نگاری، چاپ سنگی، معراج پیامبر (ص)، داستان مذهبی، قرآن، قاجار.