مصطفی رستمی - دانشیارگروه پژوهش هنر، دانشگاه مازندران، بابلسر
خورشید مهدوی - کارشناس ارشد علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر

سقانفارها گونه ای از معماری بومی و آئینی مازندران می باشند که پس از مسجد، در کنار تکیه از اهمیت و اعتبار فرهنگی و تاریخی برخوردارند. بیشتر این بناهای آیینی در دوره قاجار با نقاشی ساده و عامیانه تصویرگری شده و غالبا بیان کننده برداشت های گوناگون از حماسه عاشورا، سقای دشت کربلا و حکایات منابع مذهبی و ملی است. سقف ها و دیواره های این بناها سرشار از طرح ها و نگاره هایی متنوع با مضمون های قرآنی، حماسی، اسطوره ای و ... می باشند که چشم مخاطب را مسحور نموده و ذهن او را متاثر می سازد. این طرح ها که به شکل های گیاهی، حیوانی، انسانی و کتیبه ها دیده می شوند؛ علاوه بر زیبایی ظاهری، پیوندی اسرار گونه با مفاهیم معنوی با مخاطب برقرار می کنند. این مقاله - که به روش توصیفی و تحلیلی و به شیوه گردآوری کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است - با تحلیل و بررسی داده های بصری، در پی کشف مفاهیم و معانی قرآنی در نگاره های سقانفارهای مازندران می باشد. این نوشتار سعی می کند به این سوال پاسخ دهد که مفاهیم قرآنی با چه مضمون ها و عناصر بصری در نگاره های سقانفارهای مازندران بیان گردید؟ نتایج حاصله از این پژوهش نشان می دهد که جلوه های مفاهیم قرآنی در قالب مضامینی چون جهاد و شهادت، ایثار، شجاعت، عشق، ایمان به غیب، جهان آخرت، عدالت و.... در نگاره های سقانفارهای مازندران با کیفیت بصری ساده، عامیانه و همه فهم قابل مشاهده است که بیانگر پیوند و ارتباط تنگاتنگی میان هنر و آموزه های قرآنی است که جهان بینی و نوع تفکر انسان از مفاهیم دینی را بیان می کند.

سقانفارهای مازندران، مفاهیم قرآنی، نقاشی عامیانه