فریده ذاکری - Nuclear Science and Technology Research Institute, Atomic Energy Organization of Iran

کاربرد وسیع و روز افزون پرتو های یونساز در بخش های مختلف صنایع، پزشکی، کشاورزی؛ تحقیقات ریسک پرتوگیری کارکنان و مردم را افزایش داده است. پرتوهای یونساز به عنوان یک عامل کلاستوژن قوی سبب بروز انواع آسیب های DNA و شکست های کروموزومی می گردد. دزیمتری بیولوژیک با استفاده از آنالیز سیتوژنتیک لنفوسیت های خون محیطی انسان کاربرد وسیعی در تخمین دز پرتو در موارد پرتو گیری شغلی وحوادث پرتوی، به خصوص در مواردی که دزیمتری فیزیکی موجود نبوده و یا اطلاعات حاصل از آن دقیق نباشد، دارد. اطلاعات حاصل از دزیمتری بیولوژیکی، پزشک را در اتخاذ تدابیر درمانی مناسب کمک می­کند. چندین روش سیتوژنتیک جهت تخمین دز بیولوژیکی وجود دارد که با این روش ها می­توان انواع آسیب های کروموزومی ناپایدار و پایدار ناشی از پرتو را سنجیده و با استفاده از منحنی کالیبراسیون مناسب که قبلا در آزمایشگاه و با پرتوهایی با همان کیفیت تهیه شده باشند، دز جذب شده را تخمین زد. در حال حاضر، دزیمتری بیولوژیکی بر اساس بررسی کروموزوم های دی سانتریک روش اصلی و معتبر تخمین دز در موارد پرتو گیری شغلی و حوادث پرتوی است. علاوه بر آن آنالیز جابه­جایی های کروموزومی با رنگ آمیزی (FISH)، سنجش ریز هسته یا میکرونوکلئوس(MN) و تراکم پیش رس کروموزومی(PCC) از دیگر روش های سیتوژنتیک در بیودزیمتری هستند. نشانگرهای بیولوژیک دیگری نیز وجود دارند که به دلایل مختلف کاربرد آن­ها محدود و یا در مرحله تحقیقاتی می­باشد.

Biological dosimetry, Dicentric, Chromosomal translocations, Micronucleus, Premature chromosome condensation., دزیمتری بیولوژیکی, دی سانتریک, جابه جایی های کروموزومی, ریز هسته, تراکم پیش رس کروموزومی