شهره بیروتی - گروه پژوهش هنر،دانشکده هنر،واحدتهران مرکزی،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران
پرناز گودرزپروری - گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
امیر باقری گرمارودی - دانشکده علوم پایه، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
غلامعلی حاتم - گروه پژوهش هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

سکه­هایی که از ایران در دوره اسلامی بر جای مانده­اند، منقوش به نمادهایی هستند که حامل پیام­هایی است. یکی از این نقوش، نماد پرنده است. دوره حکومت ایلخان مغول (۶۵۴-۷۳۶ه.ق) یکی از ادواری است که نقش پرنده بر سکه­های ایرانی افزایش یافته است. از موضوعات نیازمند بررسی بیشتر در شناسایی فلسفه وجودی نقشمایه متعدد پرندگان بر سکه­های ایلخانی، مطالعه بنیادهای مذهبی، سیاسی و فرهنگی ایلخانیان در دوره­های مختلف حکومتشان و تاثیر آن به صورت مستقیم بر روی سکه­ها ست. پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت از شیوه­های مرسوم سکه­شناسی، تعاملات و رقابت­های بین ادیان مختلف رایج در دوران ایلخانی را در قالب نقشمایه­های متعدد پرندگان بررسی کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. این پژوهش به لحاظ هدف «بنیادی-نظری» و به لحاظ روش از نوع «تحلیل محتوا» و براساس آراء «اروین پانوفسکی» به خوانشی آیکونوگرافیک از نقوش پرندگان سکه­های ایلخانی می­پردازد. شیوه جمع­آوری اطاعات به­صورت کتابخانه­ای است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در دوران حاکمیت یاسا نقشمایه­های پرندگان روی سکه­ها همراه با شهادتین ضرب گردیده و در دوران اسلامی، گرایش­های مذهبی به­صورت قوی­تری در قالب شعائر اسلامی، آیات و اسامی خلفای راشدین در کنار نقوش پرندگان منعکس شده است که همه این­ها را می­توان ناشی از تسامح دینی مغولان، مصلحت اندیشی آنان یا سردرگمی و بی­سیاستی آن­ها در عرصه مذهب دانست.اهداف پژوهش تحلیل نماد پرنده از منظر آیکونوگرافیک بر اساس الگوی اروین پانوفسکی.بررسی تاثیر مذاهب مختلف دوران ایلخانی بر نقشمایه­های پرندگان ضرب شده روی سکه­ها.سوالات پژوهش وجود نماد پرنده بر سکه­های دوره ایلخانی تحت تاثیر چه عواملی بود؟تحولات مذهبی چه تاثیری بر تغییرات نقش­مایه پرنده بر سکه­های دوره ایلخانی داشت؟

سکه های دوره ایلخانی, نماد پرنده, گفتمان مذهب, پانوفسکی, ایلخانی