کیهان کهندل - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
سمیرا رستمی - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
سید محسن ساجدی راد - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران

رئالیسم جادویی به نوعی شیوه روایی اشاره می کند که برای درهم آمیختن امر غیرممکن و باورناپذیر با دنیای روزمره است. از بهترین نویسندگان این سبک می­توان به گابریل گارسیا مارکز از آمریکای لاتین اشاره کرد. در حوزه ادبیات عرفانی، رئالیسم جادویی خود را به گونه­های مختلف نشان داده است. کتاب­های تذکره­الاولیا، اسرارالتوحید و رساله قشیریه، گونه­های بی­نظیری از رئالیسم جادویی را در خود جای داده­اند. بررسی عناصر رئالیسم در این آثار و انعکاس آن در فرهنگ و هنر این دوره روشنگر ماهیت رئالیسم در این دوره تاریخی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر داده­های منابع کتابخانه­ای انجام شده است. جامعه موردمطالعه کتاب­های رساله قشیریه و ترتیب السلوک اثر ابوالقاسم قشیری است و  زمان موردپژوهش قرن پنجم هجری، زمان اوج تصوف و عرفان اسلامی در ایران است. نتایج حاصل از این پژوهش مبین این نکته است که حوادث فراواقعی و واقعی در رساله قشیریه و ترتیب­السلوک طوری به انتخاب نویسنده در کنار هم قرار گرفته­اند که با وجود خارق­العاده بودن، برای خواننده، غیرعادی نمی نماید. در هر دو اثر مواردی از عناصر رئالیسم جادویی چون ارتباط با عالم غیب، ارتباط با مردگان، آشنا زدایی و .... دیده می شود. امتداد این ویژگی ادبی را می­توان در فرهنگ و هنر قرن پنجم نیز مشاهده کرد. اهداف پژوهش بررسی عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب­السلوک بررسی نمونه­های رئالیسم در فرهنگ و هنر قرن پنجم هجری. سوالات پژوهش عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب­السلوک تا چه حد نمود داشته است؟ آیا عناصر رئالیسم رد فرهنگ و هنر قرن پنجم نمود داشته است؟  

رئالیسم جادویی, رساله قشیریه, ترتیب السلوک, فرهنگ و هنر