علی قاسمی اردهایی - استادیار جمعیت شناسی، دانشگاه پیام نور
رضا نوبخت - گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور

در سال­های اخیر، نتایج سرشماری­ها ظهور روند جدید مهاجرت داخلی با عنوان مهاجرت معکوس در ایران را نشان می­دهد. جهت شناخت و تحلیل بهتر مهاجران معکوس، ۱۲۱۰۰ مهاجر معکوس در زمینه تعیین کننده­ها و علل مهاجرت با ۲۳۷۰۰ مهاجر کلان شهری حاصل از نمونه دو درصد سرشماری ۱۳۹۰ مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفته­اند. باتوجه به ویژگی­های طبیعی و زیست-محیطی متفاوت روستاها و نیز وضعیت زیرساختی، اقتصادی، تجاری و سیاسی متفاوت کلان شهرها، مهاجران معکوس وارد شده به نقاط روستایی استان­های مختلف و نیز مهاجران وارد شده به کلان شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، کرج، تبریز، شیراز، اهواز و قم، دلایل اجتماعی و اقتصادی متفاوتی را برای این مهاجرت خود بیان داشته­اند. مهمترین تفاوت دو گروه از مهاجران در علت مهاجرت انجام و پایان خدمت وظیفه است که درصد به دست آمده برای مهاجران معکوس بسیار بیشتر از مهاجران به کلان شهرهاست. نوع شغل مهاجران مهمترین تبیین کننده احتمال وقوع نوع مهاجرت­های مورد مطالعه است. با تمرکز بر این تفاوت­های مبنایی بین مهاجران معکوس و کلان شهری و نیز درون خود مهاجران هریک از این دو نوع مهاجرت، می­توان برنامه­های سیاستی جهت توزیع فضایی مناسب جمعیت در مناطق روستایی و کلان شهرهای کشور ارایه نمود.

مهاجرت معکوس, مهاجران شهر به روستا, کلان شهرها, علل مهاجرت, شغل مهاجران. مقدمه و بیان مساله