مازیار محمدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد آب و هواشناسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی
مهری اکبری - دانشیار آب و هواشناسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی

هدف از این پژوهش تحلیل هواشناختی الگوهای گردشی بزرگ مقیاس جوی بارش­های فراگیر و سیل­آسا در نیمه گرم سال در جنوب شرق ایران است. در ابتدا بر اساس داده­های بارش شش ایستگاه سینوپتیک استان سیستان و بلوچستان طی دوره آماری (۲۰۱۸-۱۹۷۹)، برای استخراج روزهای بارشی، شدت بارش با آستانه صدک نودم و فراگیری بارش با رخداد بارش همزمان مساوی یا بیشتر از نیمی از ایستگاه­ها تعیین شد. فراسنج­های فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، رطوبت ویژه، چرخندگی نسبی، مولفه­های باد در ترازهای مختلف جو از مرکز پیش بینی­های میان مدت اروپایی  نسخه بازکاوی شده ERA۵ دریافت شد. بررسی شرایط ترمودینامیکی این سامانه­ها نشان داد که در الگوی اول پر ارتفاع تشکیل شده بر روی شبه قاره هند در تراز میانی به صورت یک مانع عمل کرده و مانع حرکت طوفان به طرف شرق شده و منجر به هدایت طوفان به سمت شرق ایران شده است. الگوی دوم به نحوه­ی توزیع پراکندگی فشار بر روی زمین در این روز مربوط است. الاکلنگ فشاری ناشی از بلاکینگ امگا مناطق جنوب شرقی ایران را تحت تاثیر قرار داده است. الگوی سوم با عمیق شدن تراف میانی اتمسفر و قرارگیری منطقه در زیر محور فرود توام بوده است. منبع رطوبتی الگوی دوم و سوم یک رودخانه اتمسفری بوده که با سوگیری شمال شرقی از استوا به حرکت درآمده و به جنوب شرق ایران رسیده است. در هر سه الگو شار رطوبت از سطح زمین تا تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال برقرار بوده و مقدار رطوبت به علت چینش و ارتفاع ناهمواری­ها از جنوب به شمال استان کاهش پیدا کرده است. از آنجا که گرمایش جهانی منجر به افزایش دمای سطح آب اقیانوس­ها و دریاها بعنوان منابع تامین رطوبت بارش شده است، انتظار می­رود بر اساس الگوهای شناسایی شده در این پژوهش، در این پژوهش در دهه­های آتی شاهد بارش­های سیل­آسای بهاره و تابستانه­ی بیشتری در استان سیستان و بلوچستان خواهیم بود.

بارش سیل آسا, بارش فراگیر, سیستان و بلوچستان