رحمت الله کریمی زاده - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گچساران، ایران.
پیام پزشکپور - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
اصغر مهربان - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مغان، ایران.
پیمان شریفی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
محمد برزعلی - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران.

در این پژوهش، ۱۲ ژنوتیپ امیدبخش عدس به همراه ارقام کیمیا و گچساران به مدت سه سال زراعی (۹۲-۱۳۸۹) در مناطق گچساران، گنبد، خرم آباد و مغان کشت شدند. تجزیه واریانس AMMI نشان داد که اثرات محیط، ژنوتیپ، برهمکنش ژنوتیپ و محیط و شش مولفه اصلی اول معنی دار بودند. ژنوتیپ شماره چهار (۱۱۹۶ کیلوگرم در هکتار) بیشترین عملکرد دانه را داشت. شاخص ASV، ژنوتیپ های هشت، ۱۱، ۱۴، ۱۰ و شش، شاخص SIPC، ژنوتیپ های نه، ۱۴، ۱۱، ۱۰ و ۱۲، شاخص EV، ژنوتیپ های نه، ۱۲، ۱۴، ۱۰ و چهار، شاخص ZA، ژنوتیپ های ۱۴، ۱۱، نه، هشت و شش و شاخص WAAS، ژنوتیپ های ۱۱، ۱۴، هشت، شش و یک را به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها انتخاب کردند. بر اساس شاخص ssiASV، ژنوتیپ های چهار، هشت، شش، ۱۰ و هفت، شاخص ssiSIPC، ژنوتیپ های نه، چهار، شش و هشت، شاخص ssiEV، ژنوتیپ های چهار، نه و ۱۲، شاخص ssiZA، ژنوتیپ های شش، هشت، نه و چهار و شاخص ssiWAAS، ژنوتیپ های چهار، شش و هشت برترین ژنوتیپ ها از نظر عملکرد و پایداری بودند. بر اساس بای پلات AMMI۱، ژنوتیپ های شش، چهار و هشت با عملکرد دانه بیشتر از عملکرد کل و کم­ترین مقادیر IPCA۱، به عنوان ژنوتیپ های پایدار با سازگاری عمومی بالا شناسایی شدند. در بای پلات AMMI۲، ژنوتیپ های شماره چهار، هشت، نه و ۱۲، علاوه بر پایداری عمومی بالا، دارای عملکرد دانه ای بالاتر از میانگین کل بودند. پایدارترین ژنوتیپ ها در شاخص برتری ژنوتیپ های شماره چهار و شش بودند. در مجموع و بر اساس شاخص های مختلف، ژنوتیپ های شماره چهار، شش و هشت در بسیاری از محیط ها، دارای عملکرد بالا و در بیشتر روش ها، دارای پایداری مطلوبی بودند و می توانند گزینه معرفی ارقام جدید باشند.

بای پلات, پایداری عملکرد, سازگاری, شاخص برتری, عدس