مهتاب مهرکیش - دانشجوی کارشناسی ارشد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
مختار قبادی - دانشیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
سعید جلالی هنرمند - دانشیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

بذر گیاهان طی انبارداری، زوال مییابد. هدف اصلی این پژوهش، بررسی اثر سلنیوم در بهبود بذرهای زوال­یافته دو رقم عدس بود. تحقیق به­صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی اجرا شد. بذر دو رقم عدس (کیمیا و بیله­سوار) در شرایط مختلف فرسودگی (بدون فرسودگی، فرسودگی ملایم و فرسودگی شدید) قرار گرفتند. سپس این بذرهای فرسوده، با غلظت­های سلنیوم (صفر، ۲۵۰، ۵۰۰ و ۷۵۰ میکرومولار) پرایمینگ شدند. پس از پرایمینگ، بذرها در آزمون جوانه­زنی استاندارد قرار گرفته و صفات مرتبط اندازه­گیری شدند. نتایج نشان داد که در شرایط بدون فرسودگی، پرایمینگ بذر با سلنیوم، تاثیر معنی­داری بر خصوصیات جوانهزنی و بنیه بذر و گیاهچه نداشت. در شرایط فرسودگی ملایم و شدید، با افزایش غلظت سلنیوم از صفر تا ۵۰۰ میکرومولار، تغییر معنی­داری در اکثر خصوصیات جوانه­زنی مشاهده نگردید، اما غلظت ۷۵۰ میکرومولار سبب افزایش این ویژگیها شد. مثلا، در شرایط فرسودگی ملایم و شدید پرایمینگ بذر در غلظت ۷۵۰ میکرومولار سبب افزایش سرعت جوانهزنی به­ترتیب ۳۰ و ۶۲ درصد و کاهش متوسط زمان جوانهزنی به­ترتیب ۱۳ و ۱۷ درصد گردید. از نظر فعالیت آنزیمهای کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسمیوتاز مشخص شد که در بذرهای غیرفرسوده، پرایمینگ بذر با سلنیوم در غلظت ۷۵۰ میکرومولار باعث افزایش فعالیت این سه آنزیم به­ترتیب ۸۱، ۱۹ و ۴۳ درصد شد. تاثیر پرایمینگ بذر در غلظت ۷۵۰ میکرومولار بر فعالیت این سه آنزیم برای شرایط فرسودگی ملایم به­ترتیب ۲۲۱، ۹۲ و ۸۶ درصد و برای شرایط فرسودگی شدید به­ترتیب ۳۷۶، ۱۴۳ و ۱۴۱ درصد نسبت به شاهد مربوطه بود. همچنین، روند تاثیر پرایمینگ بذر با سلنیوم بر صفات مطالعه­شده، برای دو رقم عدس کیمیا و بیلهسوار مشابه بود. بنابراین، به نظر می­رسد که پرایمینگ بذر با سلنیوم در غلظت ۷۵۰ میکرومولار، قابلیت بهبود بذرهای زوال­یافته عدس رقمهای کیمیا و بیله سوار را داشته باشد.

بنیه گیاهچه, پیش تیمار بذر, جوانه زنی, فرسودگی بذر, فعالیت آنزیمی