تکتم پدید - دانش آموخته کارشناسی ارشد کشاورزی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
محمد جواد ثقهالاسلامی - دانشیار مرکز تحقیقات کشاورزی، گیاهان دارویی و علوم دامی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
حامد جوادی - استادیار گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، ایران
سید غلامرضا موسوی - دانشیار مرکز تحقیقات کشاورزی، گیاهان دارویی و علوم دامی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

به منظور تعیین سطوح آبیاری و تاریخ کاشت مناسب گیاه مرزه تابستانه، آزمایشی به صورت اسپلیت- پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ اجرا شد. سطوح آبیاری به عنوان عامل اصلی در چهار سطح (۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و تاریخ کاشت در سه سطح (۲۶ اسفند، ۲۱ فروردین و ۱۵ اردیبهشت) به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که کاهش میزان آب آبیاری تا ۵۰ درصد تبخیر از تشتک تاثیر معنی داری بر اغلب صفات مورد مطالعه نداشت، اما در ۲۵ درصد تبخیر از تشتک تعداد شاخه جانبی (۷/۱۳ درصد)، عملکرد دانه (۵/۵۱ درصد)، عملکرد بیولوژیکی (۲/۳۵ درصد) و شاخص برداشت (۹/۲۵ درصد) نسبت به ۱۰۰ درصد تبخیر از تشتک کاهش یافت. تاریخ کاشت های ۲۶ اسفند و ۲۱ فروردین از لحاظ اغلب صفات مورد مطالعه (به جزء میزان انتقال مجدد و کارایی انتقال مجدد) تفاوت آماری معنی داری نداشتند، اما تاخیر در کاشت به ۱۵ اردیبهشت موجب کاهش ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، میزان انتقال مجدد، کارایی انتقال مجدد، عملکرد دانه، افزایش وزن خشک سرشاخه های گلدار و وزن خشک کل شد. بیشترین سرعت رشد محصول در تیمار ۷۵ درصد تبخیر از تشتک و تاریخ کاشت های ۲۱ فروردین و ۱۵ اردیبهشت (به ترتیب ۳/۱۰ و ۱۱ گرم بر مترمربع در روز)، بیشترین وزن خشک سرشاخه های بذری در تیمار ۱۰۰ درصد تبخیر از تشتک و ۲۶ اسفند (۷/۶۲۱ گرم بر مترمربع) و بیشترین سهم انتقال مجدد در عملکرد دانه از تیمار ۲۵ درصد تبخیر از تشتک و ۲۱ فروردین (۵/۲۳۶ درصد) حاصل شد. بر اساس نتایج این تحقیق و به منظور صرفه جویی در مصرف آب، تیمار ۵۰ درصد تبخیر از تشتک و کاشت در تاریخ ۱۵ اردیبهشت به منظور تولید حداکثر زیست توده کل و کاشت در تاریخ ۲۱ فروردین جهت دست یابی به حداکثر عملکرد مرزه تابستانه در منطقه بیرجند پیشنهاد می گردد. 

انتقال مجدد, زیست توده, سرعت رشد محصول, مرزه