محمد سلطانی زاده - کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی، دانشگاه پیام نور، اصفهان، ایران.
مریم منتظری - استادیار گروه روان شناسی دانشگاه پیام نور، اصفهان، ایران.
زهره لطیفی - استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، ایران

بیماری دیابت همانند هر بیماری مزمن و ناتوان کننده دیگر، فرد مبتلا مخصوصا کودکان و نوجوانان را با مشکلاتی مواجه می سازد که درنتیجه آن، تمامی جوانب زندگی روزمره فرد تحت تاثیر قرار می گیرد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر اضطراب ناشی از تزریق انسولین در کودکان و نوجوانان مبتلابه دیابت نوع یک بود. طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون همراه با گروه کنترل و مرحله پیگیری ۵/۱ ماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان و نوجوانان ۸ تا ۱۳ سال مبتلابه دیابت نوع یک استان اصفهان بود. ۲۵ نفر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش (۱۰) و کنترل (۱۵) تقسیم شدند. گروه آزمایش طی ۸ جلسه ی ۴۵ دقیقه ای تحت درمان شناختی رفتاری قرار گرفت و گروه کنترل درمان خاصی را طی این دوره ی زمانی دریافت نکرد. پرسشنامه مشاهده ای دیسترس رفتاری الیوت و همکاران (۱۹۸۷) در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری توسط مادران کودکان و نوجوانان تکمیل گردید. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشانگر کاهش اضطراب ناشی از تزریق انسولین در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل در مرحله ی پس آزمون بود (۰۰۱/۰>P). همچنین نتایج حاصل از پیگیری نیز حاکی از ماندگاری اثر درمان در طول زمان بود؛ بنابراین درمان شناختی رفتاری به عنوان یک مداخله اثربخش در کاهش اضطراب ناشی از تزریق انسولین در کودکان و نوجوانان مبتلابه دیابت نوع یک محسوب می شود. لذا پیشنهاد می گردد متخصصان غدد و انجمن های دیابت، مداخلات روان شناختی ازجمله روش درمانی شناختی رفتاری را در برنامه مراقبتی کودکان و نوجوانان مبتلابه دیابت بگنجانند.

درمان شناختی رفتاری, اضطراب ناشی از تزریق انسولین, دیابت نوع یک