احمد محمدشریفی - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
کورش قادری - استادیار بخش مهندسی آب، دانشگاه شهید باهنر کرمان
محمدباقر رهنما - دانشیار بخش مهندسی آب، دانشگاه شهید باهنر کرمان

کنترل ایمنی و پایداری سدهای خاکی از نظر امنیت اجتماعی و اقتصادی، از اهمیت بسزائی در دوره بهره برداری برخوردار است. برای این منظورپارامترهای فیزیکی مهمی در سدهای خاکی اندازه گیری می شوند که از مهم ترین آنها، جابجایی ها و تغییرشکل ها است. ابزارهای کنترل جابجائی های سدهای خاکی، انحراف سنج و نشست سنج می باشد که امکان کنترل جابجائی ها را در دو راستای افقی و قائم فراهم می کند. سد خاکی 15خرداد که برای نخستین بار با استفاده از خلاقیت های فنی و علمی کارشناسان و متخصصین ایرانی و نیز امکانات موجود اجرایی کشور احداث شده است، از جمله اولین سدهای ایران است که در زمان خود، لوازم اندازه گیری پیشرفته در حجمی نسبتا زیاد در آن نصب شده است. این سد از نوع خاکی غیرهمگن بوده و در استان مرکزی واقع شده است. در این تحقیق، تغییرشکل های قائم(نشست) و افقی سد 15خرداد با استفاده از داده های ابزاردقیق، نقاط نشانه و نرم افزار PLAXIS مورد بررسی قرار گرفته است. در تحلیل عددی، شرایط کرنش صفحه ای به صورت دو بعدی برای مشخص شدن وضعیت جابجائی های سد در نظر گرفته شده است. برای شبیه سازی رفتار خاک از مدل خاک سخت شونده که یک مدل پیشرفته برای شبیه سازی انواع مختلف خاک هاست، استفاده شده است. مقایسه کلی نتایج حاکی از تطابق خوب بینداده های اندازه گیری شده نشست و روش المان محدود می باشد. نتایج نشان می دهد که نشست سد تقریباً متقارن بوده و سد از نظر نشست به سمت پایداری پیش می رود. میزان جابجائی افقی سد نیز محاسبه شده است که بعلت فقدان سوند انحراف سنجی و در نتیجه عدم وجود داده های انحراف سنجی، امکان مقایسه جابجائی های افقی محاسبه شده با داده های واقعی مقدور نبوده است. رفتار استاتیکی سد منطقی بوده اما بدلیل عدمتحکیم کامل مصالح، سد بحالت پایداری کامل نرسیده و جابجائی ها ادامه دارد که جهت رفتارنگاری کامل و سالم سد، شایسته است مدیریت محترم امور بهره برداری سد در اسرع وقت نسبت به رفع نقص انحراف سنج ها اقدام نماید.

سدهای خاکی، نشست، سد 15 خرداد، ابزاردقیق، نرم افزارPLAXIS