آتنا وطن خواه نوغانی - کارشناس ارشد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
مریم قاسمی - استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
جعفر جوان - استاد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

در ایران همانند سایر کشورهای در حال توسعه ، علاوه بر مهاجرت خانوارهای روستایی به شهر، مهاجرت انفرادی مردان به صورت قطعی یا فصلی نیز وجود دارد. بر این اساس پژوهش حاضر به شناسایی مهم ترین اثرات مثبت و منفی جنسیتی مهاجرت مردان سرپرست خانوار نواحی روستایی می پردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نوع تحقیقات کاربردی- توسعه-ای است. حجم نمونه ۲۸۹ زن در ۲۲ روستای دارای نسبت جنسی پائین در شهرستان مشهد بوده است. اثرات مهاجرت انفرادی مردان بر زنان روستایی به کمک ۳۰ متغیر به تفکیک مثبت و منفی با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی موردبررسی قرار گرفت. مهم ترین اثرات مثبت جنسیتی مهاجرت مردان در قالب ۵ عامل با ۶۸/۳۸ درصد واریانس به ترتیب شامل افزایش قدرت تصمیم گیری زنان در خانواده با ۲۱/۲۱، افزایش استقلال مالی زنان با ۱۶/۲، افزایش توانمندی روان شناختی با ۱۳/۴، تمایل به انجام فعالیت های اقتصادی درآمدزا با ۹ و افزایش مشارکت در حوزه های اقتصادی و اجتماعی با ۸/۵ درصد واریانس تبیین شد. همچنین مهم ترین اثرات منفی مهاجرت مردان ذیل ۵ عامل با ۶۳/۱۷ درصد واریانس به ترتیب شامل برهم خوردن تقسیم کار جنسیتی در خانواده با ۱۹/۲، افزایش وابستگی زنان به سایرین با ۱۳، کاهش شانس ازدواج و باروری با ۱۲/۵، اشکال در مدیریت امور خانواده با ۱۰ و ورود خردسالان و کهن سالان به فعالیت های اقتصادی با ۸/۵ درصد واریانس تبیین شده است.

مهاجرت انفرادی, مردان سرپرست خانوار, زنان روستایی, اثرات مثبت و منفی, شهرستان مشهد