بهاره رحیمیان - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری. دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
الهام سرکرده ای - استادیار دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
اسلام کرمی - استادیار دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

سالمندی مرحله ای از چرخه طبیعی زندگی است که غالبا همراه با محدودیت های جسمی و حرکتی می باشد. پیشرفت علم پزشکی و ارتقای کیفیت زندگی انسان موجب افزایش طول عمر و جمعیت سالمندان شده است. در اسلام و فرهنگ ایرانی، رعایت حقوق سالمندان واجب است و یکی از وظایف عمده دولت ها و سازمان های مختلف، فراهم کردن شرایط زندگی شرافتمندانه برای آن ها می باشد. اما امروزه شاهد گسترش افسردگی و انزوا در قشر سالمند هستیم . یکی از دلایل آن، عدم آمادگی کالبدی و اجتماعی محیط برای حضور آن ها در جامعه و در نتیجه ایجاد حس بیهودگی است. آسایشگاه سالمندان جهت مبارزه با ناسازگاری ها و بیماری هایی که سلامت جسمی و روحی سالمندان را تهدید می کنند، طراحی می شوند و غالبا از نظر سازه ای، ایمنی و تاسیساتی با کیفیت هستند. توجه به بعد کالبدی توانسته است ایمنی و آسایش را برای سالمندان فراهم آورد. با توجه به رابطه مکان و الگوی رفتاری، می توان با شناخت مشکلات روحی و معضلات اجتماعی سالمندان، پاسخ کالبدی مناسبی یافت. درواقع کالبد را با رویکرد اجتماعی مورد واکاوی قرار داده و مولفه هایی که موجب ارتقای کیفیت زندگی سالمندان می شود، استخراج شود. در این پژوهش با استناد به مطالعات پیشین، مروری بر پژوهش های انجام شده در خصوص فضای مناسب سالمندان با رویکرد اجتماعی گردآوری شده که در پنج دسته روانشناسی محیط، تعاملات اجتماعی، حس تعلق به مکان، اوقات فراغت و فضاهای عمومی مورد بررسی قرار می گیرد. یافته ها نشان می دهد عوامل کالبدی مانند (فرم، رنگ، اندازه، شکل، مقیاس و بافت)، فضای سبز، عوامل ادراکی شناختی و همچنین فعالیت های اجتماعی، نقش مهم و موثری در ایجاد حس تعلق به مکان در خانه سالمندان دارد.

سالمندان، فضای اقامت، رویکرد اجتماعی، فضای اقامتی سالمندان، خانه سالمندان.